Amfibieën

Aposematische kleuring of aposematisme is een term in de biologie en ecologie waarmee de felle lichaamskleur van verschillende dieren wordt aangeduid, die als een afschrikkingsstrategie werd ontwikkeld. Aposematische kleuring is een waarschuwing voor vijanden dat het dier giftig of gevaarlijk is en dient ter afschrikking van vijanden. Het gaat in de praktijk over bijvoorbeeld insecten als wespen en lieveheersbeestjes en amfibieën als de vuursalamander, de geelbuikvuurpad en de pijlgifkikker.

Hyperolius is een geslacht van kikkers uit de familie rietkikkers (Hyperoliidae).

De winterslaap, ook wel hibernatie is een staat van voortdurende hypothermie. Deze kan een lange periode duren, een aantal dagen, enkele weken en soms zelfs tot 8 maanden. Het evolutionaire voordeel van het houden van een winterslaap is dat een dier tijdens de winter kan overleven, zonder energie te hoeven besteden aan het zoeken van voedsel, dat dan moeilijk is te vinden. Door in winterslaap te gaan houden sommige dieren hun energie juist vast.

Parotoïden zijn de gifklieren van amfibieën en worden ook wel oorklieren genoemd.

Padden (Bufonidae) zijn een familie van kikvorsachtigen. De wetenschappelijke naam kreeg deze groep in 1825 van John Edward Gray. Oorspronkelijk werd de naam Bufonina gebruikt.

De knoflookpad is een padachtige kikker uit de familie knoflookpadden (Pelobatidae).

De rugstreeppad is een kikker uit de familie padden (Bufonidae). Het is een middelgrote soort die vaak te herkennen is aan een geelachtige lengtestreep op het midden van de rug. De pad komt voor in grote delen van Europa en kan ook worden gevonden in België en Nederland in zanderige streken.

Het middenrif of diafragma is in de anatomie een grote platte koepelvormige spier met een centraal peesblad die de scheiding vormt tussen borst- en buikholte.

De glottis is de combinatie van de stembanden en de ruimte daartussen . Wanneer de stembanden aangespannen worden en er lucht door de glottis geperst wordt vibreren de stembanden en geven ze "stem" aan het geproduceerde geluid.

Longloze salamanders (Plethodontidae) zijn een familie van salamanders (Caudata).

De klauwkikker is een kikker uit de familie tongloze kikkers (Pipidae).

Palaeobatrachus is een geslacht van uitgestorven kikkers uit Europa dat leefde van het Midden-Eoceen tot het Midden-Pleistoceen (Ionien), verspreid over bijna vijftig miljoen jaar. Ze waren in het water levende organismen en zouden niet veel tijd op het droge hebben doorgebracht. Ze zijn een van de twee geslachten en verreweg het grootste geslacht in de familie Palaeobatrachidae, die worden beschouwd als leden van Pipimorpha, verwant aan de Zuid-Amerikaans-Afrikaanse familie Pipidae, waartoe ook de Afrikaanse klauwkikker en de Surinaamse pad behoren.

Het Mioceen is een tijdperk in de geologische tijdschaal, dat duurde van 23,03 tot 5,333 miljoen jaar geleden (Ma). Het Mioceen volgt op het Oligoceen en wordt gevolgd door het Plioceen.

Elginerpeton is een geslacht van uitgestorven Stegocephalia (stamtetrapoden), dat werd gevonden in Scat Craig, Morayshire in het Verenigd Koninkrijk, uit rotsen die dateren uit het Laat-Devoon.

Ichthyostega is een geslacht van uitgestorven stamtetrapoden, overgangsvormen van basale beenvissen naar de Tetrapoda. Fossielen van dit een meter lange dier zijn gevonden in het oosten van Groenland, wat in het Laat-Devoon een subtropisch moerasgebied moet zijn geweest. De staart van lchthyostega leek wat op die van een basale vis, maar de poten en de rug geven aan dat het een viervoeter was.

Groenland is een eiland gelegen in het Noordpoolgebied en administratief behorend tot het Koninkrijk Denemarken. Het is gelegen tussen de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan, ten oosten van de Canadese Arctische Eilanden. Hoewel het geografisch een deel is van het continent Noord-Amerika, wordt Groenland politiek en cultureel geassocieerd met Europa. De inheemse bevolking, die als Eskimo's grotendeels uit het westen komt, ziet zichzelf en het eiland eerder als Amerikaans. Het land wordt, op een aantal kleinere eilanden na, nagenoeg volledig gevormd door één groot eiland dat ook Groenland heet.

Aistopoda is een orde van uitgestorven, zeer gespecialiseerde slangachtige Stegocephalia bekend uit het Carboon en Vroeg-Perm van Europa en Noord-Amerika, variërend van kleine vormen van slechts vijf centimeter tot bijna een meter lang. De Aistopoda kwamen hoogstwaarschijnlijk voort uit een viervoetige voorouder, maar verloren op den duur hun poten - een onderdeel van hun ontwikkeling tot slangachtige dieren die in holen leefden. De groep heeft zo'n 80 miljoen jaar, van het Vroeg-Carboon tot Vroeg-Perm, bestaan. Ze verschijnen voor het eerst in het fossielenbestand in het Mississippien en gaan door tot het Vroeg-Perm. De naam werd gegeven door L.C. Miall in 1875.

Nectridea is een amfibieën-orde behorende tot de Lepospondyli. De leden van de orde kwamen voor van het Laat-Carboon tot het Laat-Perm. Ze hadden lange afgeplatte staarten, die gebruikt werden bij het zwemmen. Ze hadden goed ontwikkelde poten die over vijf tenen beschikten. Hun schedels leken erg op vroege leden van de Tetrapoda. Ze leken erg op watersalamanders.

Beenvisachtigen (Osteichthyes) zijn een omvangrijke superklasse van vissen die in tegenstelling tot de kraakbeenvissen (Chondrichthyes) in de regel een skelet hebben dat uit echt bot bestaat. De overgrote meerderheid van alle vissen behoren tot deze groep. Met 28.000 soorten vormen de beenvisachtigen de grootste groep binnen de gewervelden. De beenvisachtigen wordt onderverdeeld in twee groepen: de straalvinnigen (Actinopterygii) en kwastvinnigen (Sarcopterygii).

Longvissen (Dipnoi) zijn een orde van tropische, in zoetwater levende vissen die nauw verwant zijn aan de viervoeters (Tetrapoda). Ze worden ingedeeld in de klasse der kwastvinnigen (Sarcopterygii). Longvissen zijn vooral bekend vanwege hun primitieve kenmerken: naast kieuwen bezitten ze een of twee longen en zijn zij in staat om door ademhaling zuurstof uit de lucht op te nemen zoals landdieren dat ook doen. De ledematen lijken ook meer op poten dan op vinnen en ze kunnen zich dan ook goed voortbewegen in een modderige omgeving.

Amniota vormen een groep van gewervelde dieren die behoren tot de Tetrapoda (viervoeters). Tot de amniota behoren de reptielen, vogels en zoogdieren. Amniota hebben een vlies, het amnion, om hun eieren. Met deze eieren waren ze in staat om volledig op het land te gaan leven. Zij hebben, in tegenstelling tot amfibieën, geen water meer nodig voor de voortplanting. De eerste Amniota ontwikkelden zich uit reptielachtige amfibieën ongeveer 312 miljoen jaar geleden, gedurende het Carboon.

Neotenie of juvenilisatie is een vorm van heterochronie waarbij de ontwikkeling bij diersoorten vertraagd is ten opzichte van die van voorouders. Dit resulteert in pedomorfose waarbij in het volwassenstadium nog bepaalde kenmerken van het juveniele stadium behouden blijven, zoals wanneer een metamorfose achterwege blijft. Ze kunnen zich wel voortplanten hoewel ze niet alle kenmerken van een volwassen individu hebben. Neotenie is ook het verschijnsel waarbij een nieuw ontwikkelde soort lijkt op de juveniele fase van een voorouder. Zo zou het hoofd van de mens meer gelijken op het hoofd van een juveniele chimpansee dan op dat van een volwassen exemplaar. Een belangrijk gegeven bij dit begrip is dat volwassenen bepaalde infantiele kenmerken behouden. Progenese is juist een versnelde seksuele ontwikkeling.

De axolotl is een salamander uit de familie molsalamanders (Ambystomatidae).

Balts is expressiegedrag bij dieren om partners aan te trekken en over te halen tot de paring. Veel diersoorten hebben in de paartijd speciale gedragingen om een partner te vinden. Vaak wordt er met uiterlijke kenmerken gepronkt, worden er speciale geluiden gemaakt of worden er geschenken aan de partner aangeboden. Vooral bij vogels is baltsgedrag vaak sterk ontwikkeld.

Daphnia is een geslacht van watervlooien uit de familie van de Daphniidae. Het zijn kleine, planktonische kreeftachtigen die over het algemeen 0.2–6.0 millimeter groot worden. Daphnia is een van de bekendste en best bestudeerde geslachten in de orde Cladocera, de watervlooien. De verschillende soorten in dit geslacht leven in uiteenlopende aquatische omgevingen, variërend van zure moerassen tot zoetwatermeren en vijvers.

Muggen (Nematocera) zijn een onderorde van vliegende insecten uit de orde der tweevleugeligen (Diptera).

Metamorfose betekent in de zoölogie: gedaanteverwisseling en duidt vaak op de morfologische en fysiologische veranderingen die een organisme ondergaat tijdens zijn ontwikkeling. Veel geleedpotigen, amfibieën, weekdieren, kreeftachtigen, neteldieren, stekelhuidigen en manteldieren ondergaan een metamorfose, die meestal gepaard gaat met veranderingen in habitat en gedrag.

De olm of grottenolm is een salamander uit de familie olmachtigen (Proteidae).

Jodium of jood is een scheikundig element met symbool I en atoomnummer 53. Het element behoort tot de groep van de halogenen. Als enkelvoudige stof komt het element, net als de andere halogenen, in moleculen van twee jodiumatomen (di-jood, I2) voor.

De amplexus is de paargreep van amfibieën, in het bijzonder van kikkers, die wordt gebruikt tijdens de trek en de paring.

De boomkikker of Europese boomkikker is een kikker uit de familie boomkikkers (Hylidae).

De knoflookpad is een padachtige kikker uit de familie knoflookpadden (Pelobatidae).

Detritus is elk dood organisch materiaal. In engere zin worden er de in de wateren zwevende organische deeltjes mee bedoeld die afkomstig zijn van dode organismen en die al door mechanische (niet-chemische) processen zijn verkleind. Ook vallen er de organische uitscheidingen van organismen onder die de organische deeltjes verder afbreken. Een overbelasting met detritus kan tot eutrofiëring van het water leiden.

Reptielen (Reptilia) of kruipdieren vormen een klasse van koudbloedige, gewervelde dieren. Volgens moderne opvattingen over classificatie wordt deze traditionele klasse niet langer als geldig beschouwd, omdat het een parafyletische groep is die de warmbloedige vogels niet omvat. In de moderne fylogenie worden de Reptilia vaak als een clade gedefinieerd, inclusief de vogels. Ook wordt wel het begrip Sauropsida gebruikt met ongeveer dezelfde inhoud. Reptielen in traditionele zin vallen dan samen met de Sauropsida, met uitzondering van de vogels; tenzij anders vermeld wordt die betekenis in de hoofdtekst toegepast.

Een koudbloedig organisme is een dier dat zelf geen eigen lichaamswarmte kan produceren, in tegenstelling tot een warmbloedig organisme. De regeling van de lichaamstemperatuur is afhankelijk van gedrag als het opzoeken van warmere of koelere plaatsen of door te zonnebaden. Bekende koudbloedige dieren zijn vissen, reptielen, amfibieën en geleedpotigen.

Grottensalamanders (Hydromantes) zijn een geslacht van salamanders uit de familie longloze salamanders of Plethodontidae.

De boskikker is een kikker uit de familie echte kikkers of Ranidae. De soort werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven door John Lawrence LeConte in 1825. De kikker behoorde lange tijd tot het geslacht Rana. Oorspronkelijk werd de wetenschappelijke naam Rana sylcatica gebruikt.

De winterslaap, ook wel hibernatie is een staat van voortdurende hypothermie. Deze kan een lange periode duren, een aantal dagen, enkele weken en soms zelfs tot 8 maanden. Het evolutionaire voordeel van het houden van een winterslaap is dat een dier tijdens de winter kan overleven, zonder energie te hoeven besteden aan het zoeken van voedsel, dat dan moeilijk is te vinden. Door in winterslaap te gaan houden sommige dieren hun energie juist vast.

Estivatie is bij dieren een zomerslaap, de tegenhanger van de winterslaap.

De bruine kikker of gewone kikker is een kikker uit de familie echte kikkers (Ranidae). De bruine kikker is een van de bekendste soorten kikkers en komt in grote delen van Europa voor. Het is tevens een van de algemeenste kikkersoorten, ook in Nederland en België. Andere benamingen in het Nederlandse taalgebied zijn brune puut (Zeeuws) en broene kwekker (Limburgs).

Een habitat omvat alle mogelijke plaatsen waar een bepaald organisme voorkomt. Op deze plekken voldoen zowel biotische als abiotische factoren aan de minimale levensvoorwaarden van betreffend organisme, dat wil zeggen dat deze factoren binnen de toleranties van dat organisme blijven. Hierdoor kan het op deze plaatsen overleven, groeien en zich voortplanten. In de vegetatiekunde gebruikt men voor plantensoorten en voor plantengemeenschappen gewoonlijk de term standplaats in plaats van 'habitat'.

Batrachochytrium dendrobatidis is een kleine gistachtige schimmel die amfibieën aantast. De schimmelinfectie die Batrachochytrium dendrobatidis veroorzaakt wordt chytridiomycose genoemd. De ziekte vormt wereldwijd een grote bedreiging voor vele soorten amfibieën. In de herpetologie is veel onderzoek gedaan naar de verspreiding van de Batrachochytrium dendrobatidis.

Klauwkikkers (Xenopus) zijn een geslacht van kikkers uit de familie tongloze kikkers (Pipidae). De groep werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven door Johann Georg Wagler in 1827. Later werd de wetenschappelijke geslachtsnaam Dactylethra gebruikt.

Rheobatrachus is een geslacht van uitgestorven kikkers uit de familie Australische fluitkikkers (Myobatrachidae). De groep werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven door Liem in 1973. De 2 soorten kwamen voor in Queensland, een provincie van Australië.

De Labyrinthodontia is een oudere benaming voor een superorde van uitgestorven amfibieën. De Labyrinthodontia is geen natuurlijke groep, maar een verzamelnaam voor verschillende uitgestorven vormen, waaronder de voorouders van de moderne amfibieën en Amniota.

Lepospondyli is een onderklasse van de amfibieën uit het Carboon en het vroege Perm. Er zijn zes verschillende ordes bekend, genaamd Acherontiscidae, Adelospondyli, Aistopoda, Lysorophia, Microsauria en Nectridea.

Salamanders (Caudata) zijn een groep van gewervelde dieren die behoren tot de klasse amfibieën. De andere amfibieën behoren tot de kikkers (Anura) en de wormsalamanders (Gymnophiona). Alle families van tegenwoordig levende salamanders worden ingedeeld in de groep Urodela. De wetenschappelijke naam Caudata betekent staartdragend, verwijzend naar de relatief lange staart. Ook de naam Urodela heeft een dergelijke betekenis. De oorsprong van de naam salamander is onzeker, maar is mogelijk afgeleid uit het Perzische sām - andarūn wat vrij vertaald vuur van binnen betekent.

Kikkers (Anura) zijn een van de drie groepen van amfibieën, naast de salamanders (Caudata) en de wormsalamanders (Gymnophiona). Kikkers zijn hiervan verreweg de grootste groep; van de ongeveer 8400 soorten amfibieën behoort grofweg 88% tot de kikkers. Er zijn tegenwoordig ruim 7400 verschillende soorten kikkers beschreven. Kikkers hebben een vrijwel wereldwijde verspreiding en leven in sterk uiteenlopende habitats.

Padden (Bufonidae) zijn een familie van kikvorsachtigen. De wetenschappelijke naam kreeg deze groep in 1825 van John Edward Gray. Oorspronkelijk werd de naam Bufonina gebruikt.

Wormsalamanders (Gymnophiona) zijn een orde van amfibieën (Amphibia). Wormsalamanders worden vertegenwoordigd door 205 verschillende soorten en is hiermee de kleinste orde van amfibieën. In vergelijking met de andere twee orden, de kikkers en de salamanders is het ook de minst bekende groep van alle amfibieën.

Europa is het werelddeel dat zich bevindt ten westen van het werelddeel Azië en ten noorden van het werelddeel Afrika. Het wordt eveneens begrensd door de Middellandse Zee, de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan. Het werelddeel Europa telde midden 2019 ongeveer 746 miljoen inwoners: circa 11% van de totale wereldbevolking. Daarmee is het wat bevolking betreft het op twee na grootste werelddeel. Qua landoppervlakte is het het op een na kleinste werelddeel.

Onderstaand een lijst van amfibieën in Nederland en België. In de lage landen komen 6 soorten salamanders voor, waarvan één exoot en ook van de 11 soorten kikkers is er één exoot.

De bruine kikker of gewone kikker is een kikker uit de familie echte kikkers (Ranidae). De bruine kikker is een van de bekendste soorten kikkers en komt in grote delen van Europa voor. Het is tevens een van de algemeenste kikkersoorten, ook in Nederland en België. Andere benamingen in het Nederlandse taalgebied zijn brune puut (Zeeuws) en broene kwekker (Limburgs).

De heikikker is een kikker uit de familie echte kikkers (Ranidae). Het is een van de algemeenste bruine kikkers uit het geslacht Rana in Europa. De soort komt ook in Nederland en België voor, maar is hier niet algemeen.

De boomkikker of Europese boomkikker is een kikker uit de familie boomkikkers (Hylidae).

De gewone pad of bruine pad is een kikker uit de familie echte padden (Bufonidae).

De knoflookpad is een padachtige kikker uit de familie knoflookpadden (Pelobatidae).

De geelbuikvuurpad is een padachtige kikker uit de familie Bombinatoridae en het geslacht vuurbuikpadden.

De groengestipte kikker is een pad-achtige kikker uit de familie Pelodytidae. De soort werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven door François Marie Daudin in 1802. Oorspronkelijk werd de wetenschappelijke naam Rana punctata gebruikt.

De kleine watersalamander is een salamander uit de familie echte salamanders.

De alpenwatersalamander is een salamander uit de familie echte salamanders (Salamandridae).

De kamsalamander of grote watersalamander is een salamander uit de familie echte salamanders (Salamandridae).