Ancien régime

Macht in de politiek is de invloed die een persoon of organisatie heeft op andere personen of organisaties. Macht over anderen houdt in dat de machthebber hen kan opdragen of dwingen om zijn wensen uit te voeren. Er zijn verschillende gradaties van macht. In een dictatuur is alle macht in de handen van één of een kleine groep mensen; bij tirannie zal die persoon of die groep proberen alle macht in handen te houden, met middelen als geheime politie, terreur en andere geweldsinstrumenten. In een democratie wordt macht of invloed vergroot met overleg, lobbyen, overreding en via de stembus. Een specifieke uiting van macht is gezag. Gezag is gebaseerd op de erkenning of rechtmatigheid om macht uit te oefenen.

Een privilege of voorrecht is een recht dat aan een persoon, een groep personen of een organisatie wordt toegekend om deze meer of andere rechten te geven dan waarop men normaal aanspraak maakt. Men verkrijgt een voorrecht. De term privilege komt uit het Latijn. Er is een onderscheid te maken tussen privileges in juridische zin en sociale privileges.

Decentralisatie is het ongedaan maken van eerdere centralisaties.

Het schoutambt is een lokale bestuursvorm van het ancien régime. Aan het hoofd van een schoutambt stond de schout, doorgaans geassisteerd door schepenen, borgemeesters en tal van andere functionarissen. Een schoutambt verenigde ordehandhaving en rechtspraak in een organisatie en was doorgaans een onderdeel van een grote bestuursstructuur, zoals het drostambt.

Een meier was vanaf de vroege middeleeuwen tot aan het einde van het ancien régime een ambtsdrager in een heerlijkheid. De meier stond onder meer in voor de inning van sommige heerlijke belastingen en pachten binnen de meierij en zat de lokale rechtbank voor.

Het drostambt was een bestuursstructuur uit de middeleeuwen, gebaseerd op het plaatselijk geldend leenstelsel. Het woord ambt was een afgeleide van ambacht, een bestuurs- en rechtsgebied. Invulling van de structuur hing af van de tussen de grondbezitter (heer) en bewoners gemaakte afspraken. Aan het hoofd stond veelal de drost of drossaard.

Het meisenierschap was een erfelijk juridisch statuut, typisch voor het westen van Brabant, de huidige provincie Vlaams-Brabant. Aan het statuut van de meisenier waren een aantal privileges verbonden, vergelijkbaar met die van de Sint-Pietermannen uit Leuven en die verleend aan de poorters van een stad.

Een stad is, in tegenstelling tot een dorp, een grotere plaats waar mensen wonen, gelegen aan grotere verkeerswegen en met een eigen bestuurs- en verzorgingsstructuur.

Een heerlijkheid is het grondgebied waarbinnen een heer op grond van een leenovereenkomst het recht had, het gezag over de bewoners uit te oefenen in naam van degeen die de volle eigendom van het gebied had. De heer was dus niet eigenaar van het gebied, maar bezat het recht als immaterieel goed, vaak bleven bepaalde gezagsrechten bij de eigenaar. Naast het bestuur over een gebied had de heer ook meestal gebruiksrechten en had hij verplichtingen aan de eigenaar, zoals afdracht van een deel van de opbrengsten en het leveren van bijstand bij oorlogsvoering.

Een arrondissement is een onderdeel van het grondgebied van de staat, dat wordt opgedeeld om administratieve of bestuurlijke redenen. Elk arrondissement is een ambtsgebied van colleges en ambtenaren. Het komt oorspronkelijk uit het Frans en betekent letterlijk afronding.

Een provincie is een deelgebied van een land met een eigen regionaal bestuur. Het gaat veelal om een tussenniveau tussen het nationale en lokale bestuur, maar hier zijn uitzonderingen op.

Het leenstelsel, leenwezen of feodaal stelsel is een historische rechtsfiguur waarbij een grootgrondbezitter de rechten als eigenaar van de grond in bruikleen gaf aan derden in ruil voor betalingen en diensten die konden variëren van grondbewerking, hand- en spandiensten tot politieke en militaire trouw. Basis was een privaatrechtelijke overeenkomst, het feodale contract. Op basis daarvan ontwikkelde zich in de loop der eeuwen in grote delen van wat nu Europa is, ook allerlei verschillende bestuursvormen. De grondeigenaar of degeen die het bezit van de grond in leen had gekregen, maakte dan afspraken over de manier waarop het gebied en de bewoners bestuurd mochten worden. Er is nooit sprake geweest van één leenstelsel of van één soort afspraak, er bestonden door de eeuwen heen, in verschillende tijden en verschillende regio's veel verschillende gebruiken en leenrechtsystemen. Ook het bekende feodale leenstelsel van de Europese middeleeuwen, bekend als feodalisme, kende veel verschillende vormen.

Gewoonterecht is recht dat gebaseerd is op gewoonten. Een belangrijk kenmerk van gewoonterecht is dat het van generatie op generatie mondeling wordt doorgegeven. Daarom wordt gewoonterecht ook wel ongeschreven recht en costumier recht genoemd. Synoniemen die stammen uit het Middelnederlands zijn costume of costuijme en usantie. Aangezien gewoonterecht ontstaat vanuit de samenleving is het de tegenhanger van wettenrecht, dat door de wetgever aan de samenleving wordt opgelegd. Het gewoonterecht is eeuwenlang de dominante rechtsbron geweest in West-Europa, maar is vrijwel geheel verdrongen door het wettenrecht.