Den Haag

Den Haag, aangeduid als Haghe, op een kaart uit 1574 van Frans Hogenberg

Vanouds werd de plaats Die Haghe of Den Hag(h)e genoemd. In 1568 sprak Filips II bijvoorbeeld van de „vrijheijt van den Hage”.^[6] Vanaf het begin van de 17e eeuw gebruikte het stadsbestuur officieel de naam 's-Gravenhage, die deftiger klinkt en een samentrekking is van 'des Graven ha(a)ge' (waarschijnlijk werd het toen al opgevat als de Haag (= het bos) van de Graaf van Holland). De oude naam Den Haag bleef in de volksmond bestaan. Een vergelijkbare articulatie is waar te nemen bij de stad Den Bosch, die in de volksmond ook nog altijd zo genoemd wordt, terwijl de officiële naam 's-Hertogenbosch is (wat vanouds werd opgevat als het bos van de Hertog van Brabant)

Sinds 1990 gebruikt de gemeente zo veel mogelijk de naam Den Haag in plaats van 's-Gravenhage, om aan te sluiten bij het gangbare taalgebruik en bij buitenlandse benamingen als The Hague (Engels) en La Haye (Frans). In identiteitskaarten en officiële stukken van de gemeente staat echter 's-Gravenhage,^[7] nadat in 1990 een voorstel om de gemeentenaam officieel in Den Haag te veranderen was afgewezen. De telefoondienst en de posterijen gebruiken eveneens 's-Gravenhage. De spoorwegen en wegbeheerders gebruiken de kortere naam Den Haag. In de BAG^[8] staat de woonplaatsnaam 's-Gravenhage (woonplaatscode 1245).

De naam 'Den Haag' wordt gebruikt in een figuurlijke betekenis voor de Nederlandse overheid en het parlement. In zijn verkleinvorm kan 'Den Haag' een archetype zijn: het Haagje wordt gebruikt voor een 'deftig' aandoende plaats of een die met het Oranjehuis geassocieerd wordt. Zo wordt Breda het Haagje van het Zuiden genoemd, Arnhem het Haagje van het Oosten, Roermond het Haagje van Limburg en het Friese Haagje is een bijnaam van Heerenveen.

Den Haag was vanouds de plaats waar Nederlanders die in de Nederlandse koloniën werkzaam waren hun langdurig verlof plachten door te brengen. Na de onafhankelijkheid van Nederlands-Indië zijn veel Indische Nederlanders in Den Haag gaan wonen, vandaar de bijnaam De Weduwe van Indië.^[9]

Ontdek meer Naam per onderwerp

Frans Hogenberg

Frans Hogenberg

Frans Hogenberg was een Brabants cartograaf.

Filips II van Spanje

Filips II van Spanje

Filips II was heerser over Castilië en Aragón, Napels, Sicilië, de Spaanse Nederlanden en Portugal. Door deze personele unies had Filips dynastiek verschillende volgnummers, maar hij staat het bekendst onder de naam Filips II die verwijst naar zijn koningschap over Castilië.

17e eeuw

17e eeuw

De 17e eeuw is de 17e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 1601 tot en met 1700. De 17e eeuw behoort tot het 2e millennium.

Lijst van graven van Holland

Lijst van graven van Holland

De volgende graven regeerden over het graafschap Holland, tot ongeveer 1100 graafschap West-Frisia.

's-Hertogenbosch

's-Hertogenbosch

's-Hertogenbosch, officieus Den Bosch genoemd, is de hoofdstad van de provincie Noord-Brabant. Tevens is het de hoofdplaats van de gemeente 's-Hertogenbosch.

Lijst van graven van Brussel en hertogen van Brabant

Lijst van graven van Brussel en hertogen van Brabant

Dit is een lijst van graven van Brussel en hertogen van Brabant.

Engels

Engels

Het Engels (English) is een Indo-Europese taal, die vanwege de nauwe verwantschap met talen als het Fries, (Neder-)Duits en Nederlands tot de West-Germaanse talen wordt gerekend. De taal is ontstaan in Engeland in de tijd van de Angelsaksen. Het is nu de lingua franca in grote delen van de wereld, als resultaat van de militaire, economische, culturele, wetenschappelijke en politieke invloed van het Britse Rijk gedurende de 18e, 19e en begin 20e eeuw en de invloed van de Verenigde Staten vanaf het begin van de 20e eeuw tot op heden. Het Engels wordt tegenwoordig op grote schaal gebruikt als tweede taal of als officiële taal in de Gemenebestlanden, en is de voertaal van vele internationale organisaties. Zo is het een van de zes officiële talen van de Verenigde Naties.

Frans

Frans

Het Frans (français) is de meest gesproken Gallo-Romaanse taal. Het behoort tot de grotere groep van de Romaanse talen, die alle uit het Latijn zijn voortgekomen. Het Frans is inheems in West-Europa, maar wordt als officiële taal in tientallen landen wereldwijd gesproken. Ook is er een aantal creoolse talen op basis van het Frans ontstaan.

Archetype (model)

Archetype (model)

Een archetype is een geïdealiseerd oermodel dat ten grondslag ligt aan latere varianten. Personificaties, objecten of concepten uit de culturele traditie, of zelfs de geschiedenis (helden) kunnen dienen als archetype. Ook zijn er archetypische steden: Venetië als de ultieme waterstad of Parijs als de ultieme metropool.

Arnhem

Arnhem

Arnhem is een stad en gemeente in Nederland en de hoofdstad van de provincie Gelderland. De gemeente telt 165.896 inwoners en is daarmee de twaalfde grootste gemeente van Nederland. Ze heeft een totale oppervlakte van 101,54 km², waarvan 97,82 km² land en 3,72 km² water.

Heerenveen (plaats)

Heerenveen (plaats)

Heerenveen is de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente Heerenveen, in de Nederlandse provincie Friesland.

Indische Nederlanders

Indische Nederlanders

Indische Nederlanders, ook afgekort tot "Indisch" of "Indische", zijn etnische Nederlanders met een familiegeschiedenis in het voormalige Nederlands-Indië, het huidige Indonesië. Indische Nederlanders kunnen grofweg opgedeeld worden in twee groepen: Indo-Europeanen en totoks. De term Indo-Europeaan wordt ook wel afgekort als Indo. Deze behoren tot de Euro-Aziatische gemengdbloedigen omdat zij zowel Europese als Aziatische voorouders hebben. Totoks zijn Indische Nederlanders die als 'volbloed' Europeanen in Nederlands-Indië zijn geboren of er lange tijd hebben gewoond.

Zie Geschiedenis van Den Haag voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Een impressie van Den Haag in de 13e eeuw door architect Cornelis Peters, zes eeuwen later: het Binnenhof temidden van het groen. De Hofvijver was van oorsprong een duinmeer.

In het Haagse gebied woonden al vroeg mensen, lang voordat er sprake was van een dorp met de naam Den Haag. De oudste archeologische vondsten gedaan in de omgeving van het Binnenhof dateren uit circa 3000 v.Chr.; zo werd in 1912 bij de bouw van Hotel Central aan de Lange Poten, nu onderdeel van het Tweede-Kamercomplex, een gave vuurstenen vuistbijl gevonden, waarvan de gebruikers ingedeeld kunnen worden bij de Vlaardingencultuur.^[10]

In de 2e eeuw na Chr. lag er in de duinen aan de zuidrand van de stad een Romeins fort met bijbehorende nederzetting, de zogenaamde Vicus van Ockenburgh. Hier zijn al vanaf de jaren 20 opgravingen verricht.

Het huidige Den Haag bestaat sinds 1230, toen graaf Floris IV van Holland op de plek waar reeds een hofstede stond van vrouwe Meilindis van Wassenaer een bescheiden kasteel bouwde, dat de zetel werd van de graven van Holland. De plaatsnaam 's-Gravenhage en de naam van de Gravenstraat voor de verbinding tussen het Kerkplein en het huidige Buitenhof verwijzen nog daarnaar. In 1248 liet graaf Willem II, tevens Rooms koning geworden, een meer passend kasteel bouwen aan een duinmeer, de huidige Hofvijver. Zijn zoon Floris V zorgde er na Willems vroegtijdige dood voor dat de Ridderzaal voltooid werd. De Ridderzaal en het Binnenhof werden versterkt, maar het dorp eromheen kreeg nooit stadsrechten, al bleef Den Haag residentie van de graven van Holland en hun opvolgers. Den Haag kon groeien als compromis tussen de Hollandse steden, maar diezelfde steden zorgden ervoor dat Den Haag geen vestingstad werd.

In 1528 werd Den Haag overvallen door de Gelderse veldheer Maarten van Rossum, die de nederzetting buiten het grafelijk kasteel brandschatte, waardoor de brandstichting werd afgekocht. Ook tijdens de beginjaren van de Tachtigjarige Oorlog werd Den Haag genadeloos geplunderd en raakte het nagenoeg ontvolkt. De stad was het Spaanse hoofdkwartier tijdens het Beleg van Leiden.

Kaart van Den Haag uit 1649 van Blaeu (Atlas van Loon)

Al zeker sinds circa het begin van de 15e eeuw telde Den Haag enkele duizenden inwoners, waardoor het in feite eerder een stad dan een dorp was. Een stad placht in die tijd echter een zeer verregaande mate van zelfbestuur te hebben en de graven van Holland (en later hun opvolgers: de hertogen van Bourgondië en de Habsburgers) kozen ervoor om het in hun eigen residentie zelf voor het zeggen te hebben. Vanaf 1585 zette de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden deze praktijk voort, omdat Den Haag de plaats was waar het hoogste regeringsorgaan, de Staten-Generaal, resideerde. Ook was het stadhouderlijk hof daar gevestigd. Aanvankelijk had het er in de jaren 1580 nog om gespannen of het verwoeste Den Haag weer zou worden opgebouwd: de machtige stad Delft wilde in haar directe omgeving de opkomst van een gevaarlijke rivaal liever verhinderen, mede omdat deze stad wenste dat de Staten-Generaal zich blijvend in Delft zou vestigen. Er werd toch tot wederopbouw besloten, en de Staten-Generaal vestigden zich, na onder andere Middelburg, in 1585 definitief te Den Haag.

De Hofvijver gezien vanaf de Korte Vijverberg (1692) door Gerrit Berckheyde

In 1622 telde Den Haag 16.000 inwoners. In de 17e eeuw werd Den Haag omgeven door grachten, die door stadhouder prins Maurits als aanzet tot volledige vestingwerken waren aangelegd, maar van de geplande echte verdedigingswerken kwam verder niets. Aan het eind van de 18e eeuw was het bevolkingsaantal opgeklommen tot ongeveer 40.000, waarmee dit "dorp" de op twee na grootste nederzetting van Nederland was geworden (na Amsterdam en Rotterdam). Door de aanwezigheid van het stadhouderlijk Hof, de Staten-Generaal en buitenlandse diplomaten en (buitenlandse) adel had Den Haag een veel aristocratischer karakter dan de meeste andere Nederlandse steden. Er was een groot contrast tussen de aristocratische wijk rondom het Binnenhof en Voorhout en de meer volkse delen van het "dorp".

Pas in 1806, onder Frans bewind, kreeg Den Haag zijn stadsrechten, maar in die tijd was een vestingmuur eerder een keurslijf dan een voordeel: Den Haag bleef zonder omwalling en kon zich op ruime schaal uitbreiden. Onder het Koninkrijk der Nederlanden, ontstaan in de jaren 1813-1815, bleef Den Haag de vestigingsplaats van regering en parlement (de moderne Staten-Generaal). Na 1850 begon de stad zich uit te breiden buiten de 17e-eeuwse grachtengordel. Het inwonertal was toen ruim 70.000.

Omstreeks 1870 zou het aantal van 100.000 worden gehaald, en rond 1900, in de fin de siècle-tijd van Louis Couperus, telde de stad ongeveer 200.000 inwoners. Ten zuiden van de oude binnenstad ontstonden toen dichtbevolkte arbeiderswijken zoals het Laakkwartier en de Schilderswijk, terwijl tegen de duinkant nieuwe wijken voor de meer gefortuneerde burgers gebouwd werden, zoals het Statenkwartier, Duinoord en de Archipelbuurt. In die tijd speelde Den Haag ook in kunstzinnig opzicht een belangrijke rol vanwege de schilders van de Haagse School. In 1873 werd op het Lange Voorhout waarschijnlijk het eerste Haagse riool aangelegd, de putdeksel werd gemaakt door ijzergieterij de Prins van Oranje.

De Vredesconferentie van Den Haag in 1899 was een ijkpunt in de opkomst van het internationaal recht en de bloei van de stad.

In 1899 vond in Den Haag de Eerste Haagse Vredesconferentie plaats, die leidde tot de oprichting van het Permanent Hof van Arbitrage, dat in Den Haag gevestigd werd. Tussen 1907 en 1913 werd het Vredespaleis gebouwd, waarin dit Hof zou zetelen. Tevens werd later het Internationaal Gerechtshof in het Vredespaleis gevestigd.

Den Haag heeft zwaar geleden onder de Duitse bezetting. Allereerst werden ongeveer 11.000 Haagse Joden naar de vernietigingskampen afgevoerd, waarvan er slechts enkele honderden terugkeerden. Vele kantoorbeambten verloren hun baan doordat Nederland werd afgesneden van zijn koloniën en overige zakelijke belangen in het buitenland. De Rijksoverheid viel onder de bezetter met als gevolg loyaliteitsconflicten of ontslagen onder de vele Haagse ambtenaren. De bouw van de Atlantikwall en andere fortificaties door de Duitsers dwong meer dan 100.000 Hagenaars tot evacuatie, vaak ver buiten de stad. Duizenden woningen werden gesloopt. De Hongerwinter van 1944-1945 kostte honderden verzwakte mensen het leven.^[11]

Tegen het eind van de Tweede Wereldoorlog, op 3 maart 1945, kwamen tijdens het bombardement op het Bezuidenhout 510 mensen om het leven. Het bombardement werd uitgevoerd door de Geallieerden en had als doel de vernietiging van de mobiele V2-lanceerinrichtingen van de Duitsers.

Op 29 oktober 1983 demonstreerden ruim 550.000 mensen vreedzaam tegen de plaatsing van kruisraketten in Nederland en tegen de kernbewapening in het algemeen. Het is het grootste straatprotest ooit dat in Nederland gehouden werd.

In 1960 was het inwonertal van Den Haag opgelopen tot boven de 600.000. Door suburbanisatie en de opkomst van groeikernen rond de stad, zoals Zoetermeer, waren daar aan het eind van de eeuw nog 441.000 inwoners van over. Sindsdien volgden nieuwe annexaties en stadsuitbreidingen, onder meer in Ypenburg en Leidschenveen, waardoor in 2011 opnieuw de grens van 500.000 inwoners werd overschreden.

Ontdek meer Geschiedenis per onderwerp

Geschiedenis van Den Haag

Geschiedenis van Den Haag

In dit artikel wordt de geschiedenis van Den Haag beschreven.

Cornelis Peters

Cornelis Peters

Cornelis Hendrik Peters, in de literatuur doorgaans kortweg C.H. Peters genoemd, was een Nederlands architect en architectuurhistoricus. Hij is vooral bekend door zijn vele ontwerpen voor postkantoren en andere overheidsgebouwen en schreef een aantal belangrijke publicaties op het gebied van architectuurgeschiedenis.

Binnenhof (Den Haag)

Binnenhof (Den Haag)

Het Binnenhof is een gebouwencomplex in het centrum van Den Haag, dat al eeuwenlang het middelpunt is van de Hollandse en Nederlandse politiek. Hier bevinden zich de Eerste en Tweede Kamer, de twee kamers die samen het parlement vormen, en een deel van de Raad van State, het orgaan dat over wetgeving adviseert en tevens dient als de hoogste bestuursrechter. Ook de minister-president, de hoogste politieke bestuurder van Nederland, heeft hier zijn kantoor, in het Torentje.

Hofvijver

Hofvijver

De Hofvijver is een water in het centrum van Den Haag. Het ligt in het oosten aan de Korte Vijverberg, in het zuiden aan het Binnenhof en het Mauritshuis, in het westen aan het Buitenhof en in het noorden aan de Lange Vijverberg. Er ligt een met planten en bomen begroeid eilandje in dat geen officiële naam heeft.

Duinmeer

Duinmeer

Het Duinmeer ligt in het duingebied van Midden-Herenduin in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, Noord-Holland. Er is vooral veel natuur om het meer heen. Het is ook een goede vakantie plek voor vogels. Vroeger waren er op het strand van het Duinmeer heel veel meeuwen. Daarom zijn al eieren vervangen door nep eieren. nu zijn er al heel veel meeuwen weg. Er zit ook een heel groot eiland in het meer. Het eiland in het meer is nu een schiereiland. Duinmeren onderscheiden zich van het natuurdoeltype duinvallei doordat ze permanent onder water staan. Duinvalleien zijn in ieder geval gedurende een groot deel van het jaar droog. Het trekt ieder jaar veel bezoekers aan.

Archeologie

Archeologie

Archeologie is de wetenschap die overblijfselen van oude culturen bestudeert teneinde het verleden te reconstrueren en te duiden. Dergelijke overblijfselen, in het bijzonder door de mens vervaardigde gebruiksvoorwerpen (artefacten), worden bij opgravingen gevonden. Het wetenschappelijk onderzoek behelst die overblijfselen en de context waarin zij worden aangetroffen.

30e eeuw v.Chr.

30e eeuw v.Chr.

De 30e eeuw v.Chr. is de 30e periode van 100 jaar gerekend vanaf het begin van de jaartelling, dus bestaande uit de jaren 3000 tot en met 2901 v.Chr. De 30e eeuw v.Chr. behoort tot het 3e millennium v.Chr.

2e eeuw

2e eeuw

De 2e eeuw is de 2e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 101 tot en met 200. De 2e eeuw behoort tot het 1e millennium.

1920-1929

1920-1929

De jaren 1920-1929 zijn een decennium in de 20e eeuw dat ook wel de roaring twenties wordt genoemd. Het is het eerste decennium van het interbellum.

Floris IV van Holland

Floris IV van Holland

Floris IV was van 1222 tot zijn dood graaf van Holland. Hij was de zoon van Willem I en Aleid van Gelre.

Buitenplaats

Buitenplaats

Een buitenplaats, hofstede of landhuis is een (zomer)verblijf voor rijke stedelingen. Bekende buitenplaatsbezitters waren Constantijn Huygens, Cornelis de Graeff, admiraal Cornelis Tromp, Isaac de Pinto en Jan Gildemeester Jansz.

Graafschap Holland

Graafschap Holland

Het graafschap Holland was een graafschap binnen het Rooms-Duitse Rijk, waarvan het gebied uiteindelijk ongeveer overeenkwam met de provincies Noord- en Zuid-Holland zonder de Zuid-Hollandse eilanden en met de eilanden Terschelling, Vlieland, Urk en Schokland, die later zijn overgeheveld naar andere provincies. Datzelfde geldt voor het Land van Heusden en Altena, dat vanaf 1813 behoort tot de provincie Noord-Brabant.

Topografisch kaartbeeld van de gemeente Den Haag, per september 2022. Klik op de kaart voor een vergroting.

Stadsindeling

Zie ook het overzichtsartikel wijken en buurten in Den Haag

Den Haag telt acht stadsdelen. Elk van deze stadsdelen heeft een eigen kantoor, waar de meeste diensten van de gemeente zijn gehuisvest. Dankzij die kantoren is de gemeente voor veel zaken makkelijker bereikbaar. De indeling in stadsdelen is in 1988 vastgesteld door de gemeenteraad. Elk van deze stadsdelen is daarbij onderverdeeld in wijken en buurten. Deze indeling wijkt af van de bekende wijk- en buurtindeling die sinds 1953 werd gebruikt.

De verdeling van het aantal inwoners zag er in 2022 als volgt uit:^[12]

Het Haagse Noorden

In Den Haag wordt op de meeste plattegronden van de stad de Noordzee als het Noorden gezien, terwijl in werkelijkheid de zee in het westnoordwesten ligt. Op een plattegrond van Den Haag met de zee in het Noorden liggen straat- en wijknamen (deels) vernoemd naar windstreken op de 'juiste' plek.^[13]

Natuur

Het Rosarium van het Westbroekpark. Op de achtergrond de Nieuwe Badkapel.

Den Haag is voor een stad zeer rijk aan natuur. Binnen de gemeentegrens ligt een omvangrijk, ruigbegroeid duingebied, met daarlangs een breed, natuurlijk zandstrand van bijna twaalf kilometer lang. Verspreid door de stad liggen enkele grotere en kleinere parken, zoals het Rosarium, Sint Hubertuspark, de Paleistuin, Wapendal, de Bosjes van Pex, het Westbroekpark, het Zuiderpark, Madestein, en de Uithof. Er liggen verscheidene oude landgoederen en bossen, deels op een steenworp van het stadshart: het 120 hectare grote Haagse Bos en Arendsdorp, beide daterend uit de 17e eeuw.

De Prinsessegracht, met rechts het Ministerie van Financiën, links de Koekamp, linksachter het treinstation van Den Haag Centraal, waarnaast de hoogbouw van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

De meeste andere landgoederen liggen, soms aaneengesloten, aan de rand van de stad, waar ze een omvangrijke groene gordel vormen die aan de noordkant overgaat in de nog groenere buurgemeente Wassenaar. Dat zijn onder meer Bloemendaal, Clingendael, Duindigt, Marlot, Duinweide, Meer & Bos, Ockenburgh, Oostduin, Oosterbeek, Reigersbergen en Sorghvliet. Tussen Den Haag en Scheveningen liggen de Scheveningse Bosjes en het Nieuwe Scheveningse Bos van samen 116 hectare, vanouds een ongerept duingebied, dat vanaf het begin van de 18e eeuw geleidelijk beplant is om zandverstuiving tegen te gaan.

De lommerrijke straten in het centrum: Lange Voorhout en de Lange Vijverberg, gelegen aan de Hofvijver, dragen bij aan de ruime en groene indruk die Den Haag maakt.

Grachten

Zie Haagse grachtengordel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Turfmarkt, inmiddels gedempt, en de Nieuwe Kerk rond 1900

Evenals andere steden in Nederland had Den Haag veel grachten, ook ruien genoemd. Zij dienden voor de scheepvaart, maar ook als riool. Al omstreeks 1350 was Den Haag via de Vliet verbonden met Delft, en in 1619 was de grachtengordel om Den Haag klaar. In 1900 werd de Laakhaven aangelegd, die uitgroeide tot de zesde binnenhaven van Nederland.

Naarmate de bevolking groeide, gingen de grachten steeds meer stinken. De rijken hadden huizen buiten de stad om 's zomers de stank te ontvluchten, maar de meeste mensen leefden in de stad. Er waren regelmatig epidemieën. In de 19e eeuw worden de eerste rioleringen aangelegd, en veel grachten overkluisd of gedempt. Een groot probleem in Den Haag was, dat het grachtwater niet kon worden afgevoerd naar de zee. Het Verversingskanaal werd aangelegd naar de Noordzee, maar de Koninginnegracht is nooit tot aan de zee doorgetrokken.

Laat in de 20e eeuw is men in verschillende steden begonnen met het maken van plannen om meerdere oude grachten in ere te herstellen, het zogeheten grachtenplan. Ook is het sinds 2003 mogelijk om een rondvaart door de grachten van Den Haag te maken en door onder andere de Avenue Culinaire en de andere Haagse wijken te varen.

Ontdek meer Geografie per onderwerp

Centrum (stadsdeel van Den Haag)

Centrum (stadsdeel van Den Haag)

Centrum is een stadsdeel van Den Haag.

Laak (stadsdeel van Den Haag)

Laak (stadsdeel van Den Haag)

Laak is sinds 1988 een stadsdeel van Den Haag. Het heeft een oppervlakte van 4,27 km² en is daarmee het kleinste van de stadsdelen van Den Haag. Er woonden in 2017 42.405 mensen.

Leidschenveen-Ypenburg

Leidschenveen-Ypenburg

Leidschenveen-Ypenburg is een stadsdeel van Den Haag.

Escamp

Escamp

Escamp is een stadsdeel van Den Haag, grotendeels gelegen op de Eskamppolders uit de 15e eeuw.

Loosduinen

Loosduinen

Loosduinen is een stadsdeel van Den Haag en een voormalig Westlands tuindersdorp dat in 1923 in de stad Den Haag is opgegaan. Het dorp ontstond tijdens de hoge middeleeuwen. Op de plek van de oude kern is vanaf begin jaren 1970 een winkelcentrum voor het hele stadsdeel gebouwd. Loosduinen heeft een oppervlakte van 13 km², ruim 22.500 huizen en 45.865 inwoners (2015).

Segbroek

Segbroek

Segbroek is een stadsdeel van Den Haag, genoemd naar de oude Segbroekpolder.

Scheveningen

Scheveningen

Scheveningen is een stadsdeel van Den Haag, genoemd naar een vissersplaats die vervolgens opging in een badplaats en wijk in Den Haag.

Haagse Hout

Haagse Hout

Haagse Hout is sinds 1988 een stadsdeel van Den Haag.

Rosarium

Rosarium

Een rosarium is een tuin waarin rozen de voornaamste planten vormen.

Nieuwe Badkapel

Nieuwe Badkapel

De Nieuwe Badkapel is een kerk van de Protestantse gemeente te Scheveningen. De Nieuwe Badkapel staat op de hoek van de Nieuwe Duinweg en de Nieuwe Parklaan in Den Haag.

Duin

Duin

Een duin is een heuvel van fijn zand langs de kust, een rivier, in een zandwoestijn of op andere plekken. Een duin is een landvorm, en ontstaat door het verwaaien van zand tot een heuvel. Duinen kunnen unieke natuurgebieden vormen met een grote verscheidenheid aan dier- en plantensoorten. Als duinen begroeid zijn, spreekt men van groene duinen. Duinen langs kusten van laaggelegen gebieden zijn vaak ook waterkering.

Paleistuin

Paleistuin

De Paleistuin, vroeger ook wel Princessetuin genoemd, is een park tussen Paleis Noordeinde en de Prinsessewal in Den Haag.

Zie de lijst van Hagenaars voor een overzicht van bekende Hagenaars en Hagenezen

Naast Hagenaar kan een inwoner van Den Haag ook Hagenees worden genoemd. Het klassieke verhaal wil dat er een scheiding is tussen de Hagenaars, die op zand wonen, en de Hagenezen, die op veen wonen. Den Haag is deels gebouwd op zandduinen, waarvan de grens met de veengebieden ongeveer gelijk loopt met de Laan van Meerdervoort. Wijken zoals Laakkwartier, Schilderswijk en Escamp zijn gebouwd op veengrond. Wie geboren is op het zand heet dan een Hagenaar, wie geboren is op veengrond een Hagenees. Een andere definitie van Hagenezen is: mensen die plat Haags praten, terwijl Hagenaars de mensen zijn die voornaam Haags spreken. Het woord Hagenees heeft voor sommigen dan ook een negatieve connotatie.

Ontwikkeling van het inwonertal

Zie ook deze kaartanimatie voor de groei van Den Haag in de periode 1900-2014.

Bevolkingssamenstelling

Den Haag telde op 31 januari 2023 562.446 inwoners en is daarmee de derde stad van Nederland. Inmiddels heeft meer dan de helft van de inwoners een recente migratieachtergrond (westers en niet-westers). Het aandeel personen met een migratieachtergrond neemt gestaag toe. Den Haag is samen met Amsterdam de gemeente met het hoogste percentage inwoners met een migratieachtergrond, op 1 januari 2020 had 55,6% van de inwoners een migratieachtergrond.

De samenstelling van de bevolking verschilt per buurt. In de Schilderswijk en het Transvaalkwartier ligt het percentage inwoners met een migratieachtergrond sinds 2005 dicht bij de 100%. Ook in de wijken Groente- en Fruitmarkt, Laakkwartier en de Stationsbuurt zijn mensen met een migratieachtergrond in de meerderheid. De buurten met de minste inwoners met een migratieachtergrond in de stad zijn Duindorp, Kijkduin, Kraayenstein en de Vogelwijk.^[15]

De wijken met de laagste inkomens per hoofd van de bevolking zijn de Schilderswijk, het Transvaal- en Laakkwartier en de Spoorwijk (alle €9.000,- of lager). De wijken met het meeste inkomen per hoofd van de bevolking zijn Benoordenhout, Haagse Bos (alhoewel deze wijk nog geen 300 inwoners heeft en we mogen aannemen dat het inkomen van de koning – die er ook woont – niet meegenomen is in deze statistiek) en Westbroekpark/Duttendel (alle €19.000,- of hoger). Van de inwoners met een migratieachtergrond valt een deel onder de noemer expat. In 2019 en 2020 stond Den Haag op een derde plaats (van 490 locaties) in een ranglijst van meest leefbare steden.^[16]

Religie

Volgens het CBS behoorde 51,3% van de bevolking tot een kerkelijke gezindte of een levensbeschouwelijke groepering, terwijl 48,7% niet-religieus was.^[17] De grootste religieuze kerkgenootschap is de Katholieke Kerk (15,9%), op de voet gevolgd door de islam (14%). Bovendien zijn er een aantal andere religieuze groeperingen, waaronder de Nederlandse Hervormde Kerk (4,8%), het hindoeïsme (4,6%), de Protestantse Kerken (3,9%), het boeddhisme (0,7%) en het jodendom (0,2%).

Homocultuur

Het Homomonument Den Haag Internationaal in 2018

In Den Haag waren al in 1702 vaste locaties waar sodomieten elkaar ontmoetten en tijdens de golf van gerechtelijke vervolgingen in 1730 kwam naar voren dat er drie lolhuizen waren waar homoseksuele mannen samen kwamen voor al dan niet betaalde seks. Daarnaast ontmoetten zij elkaar op zogeheten kruisbanen in de open lucht, zoals het Voorhout.^[18]

Ook begon in deze stad de moderne homo-emancipatie in Nederland toen jhr. Jacob Schorer in 1912 het Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee (NWHK) oprichtte, de eerste Nederlandse organisatie die tegen de discriminatie van homoseksuelen streed. Nadat Schorer in 1920 de film Anders als die Andern wilde vertonen, ontstond een klopjacht op vermeende homo's, die bekend kwam te staan als het Haagse zedenschandaal. Na Amsterdam kende Den Haag de grootste homoseksuele subcultuur met relatief omvangrijke netwerken. Naast ontmoetingsplaatsen in de open lucht werden homo's rond 1920 in diverse horecazaken getolereerd en waren er tijdens de Duitse bezetting meerdere uitgesproken homocafés.^[19]

Op 21 januari 1969 vond op het Binnenhof in Den Haag de eerste Nederlandse demonstratie plaats voor gelijke rechten. In 1993 werd nabij Madurodam het Homomonument Den Haag Internationaal onthuld, dat in 2015 verplaatst werd naar de Koekamp. Sinds 2008 is Den Haag een van de Regenboogsteden en een jaar later vond de landelijke Roze Zaterdag voor de eerste en tot nu toe enige keer in de stad plaats. Als vervolg daarop was er in 2010 een The Hague Pride, later vervangen door het The Hague Rainbow Festival, dat jaarlijks in juni gehouden wordt en in 2017 voor het eerst ook een Pride Walk omvatte.^[20] Een andere zichtbare uiting van de aandacht voor de lhbt-emancipatie was het aanleggen van een "gaybrapad" op de middenberm van de Bezuidenhoutseweg in mei 2016.^[21]

Ontdek meer Bevolking per onderwerp

Lijst van Hagenaars

Lijst van Hagenaars

De lijst van Hagenaars betreft bekende personen geboren of overleden in de Nederlandse stad Den Haag. Deze personen staan in alfabetische volgorde op achternaam.

Laan van Meerdervoort

Laan van Meerdervoort

De Laan van Meerdervoort is een straat van 5800 meter lang in Den Haag. Vanwege deze lengte wordt de laan ook wel ‘Lange Leen’, ‘Laan van Enzovoort’ en 'Laan van bouwmaarvoort' genoemd. Een vermelding van het pad dat nu de straat Laan van Meerdervoort is, stamt uit 1769. Dit pad volgde echter wel een andere route en was alleen als toegangspad bedoeld. De huidige naam stamt uit 1904.

Haags

Haags

Het Haags is het stadsdialect dat in Den Haag ('s-Gravenhage) en omstreken wordt gesproken. Het dialect behoort tot het Zuid-Hollands.

Connotatie

Connotatie

De connotatie van een woord of kleine woordgroep is de ermee verbonden voorstelling die vaak van emotionele aard is, boven op de eigenlijke betekenis van het woord.

Indonesië

Indonesië

Indonesië, officieel de Republiek Indonesië, ook plaatselijk bekend als Nusantara, is een land gelegen in Azië en voor een kleiner deel in Oceanië. Het land bestaat uit een archipel van 16.056 eilanden, maar daarover is niet 100% zekerheid. Het land is daarmee 's werelds grootste eilandstaat. Het land grenst direct aan Papoea-Nieuw-Guinea, Oost-Timor en Maleisië. Andere landen die Indonesië omringen zijn Singapore, Brunei, de Filipijnen, Australië en de door India bestuurde Nicobaren.

Aruba

Aruba

Aruba, officieel: Land Aruba, is een land binnen het Koninkrijk der Nederlanden, gelegen op het Zuid-Amerikaanse continentaal plat in de Caraïbische Zee, op 23 kilometer ten noorden van het schiereiland Paraguaná van de Venezolaanse deelstaat Falcón. Het behoort tot de ABC-eilanden van de Kleine Antillen. Aruba heeft een bevolking van 119.428 (2020) inwoners en met een oppervlakte van 180 km² is het ongeveer even groot als het Nederlandse waddeneiland Texel. Het eiland is vrij droog met weinig van de weelderige tropische vegetatie die in de Caraïben gebruikelijk is.

Duitsland

Duitsland

De Bondsrepubliek Duitsland (BRD), kortweg Duitsland, is een land in West- en of Centraal-Europa. Het heeft een grondgebied van 357.022 km² en grenst in het noorden aan de Oostzee, de Noordzee en Denemarken, in het oosten aan Polen en Tsjechië, in het zuiden aan Oostenrijk en Zwitserland en in het westen aan Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland. Duitsland heeft met 83.222.442 inwoners de grootste bevolking van alle landen in de Europese Unie. De hoofdstad en grootste stad van het land is Berlijn.

België

België

België, officieel het Koninkrijk België, is een West-Europees land dat aan de Noordzee ligt en aan Nederland, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk grenst. Het land is 30.528 km² groot en heeft een bevolking van meer dan 11,6 miljoen inwoners. Brussel is de hoofdstad van België en tevens het bestuurlijk centrum van de Europese Unie en de NAVO.

Allochtoon (persoon)

Allochtoon (persoon)

Een allochtoon is iemand die permanent woonachtig is buiten het geboorteland of dat van recente voorouders. Autochtonen wonen in hun geboorteland of dat van hun recente voorouders. Met betrekking tot het woord allochtoon zijn er verschillende definities in omloop. De Nederlandse overheid gebruikt het woord sinds 2016 minder vaak, en spreekt eerder van een inwoner met een migratieachtergrond.

Amsterdam (gemeente)

Amsterdam (gemeente)

Amsterdam is een grootstedelijke gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente telt 905.234 inwoners en heeft een totale oppervlakte van 219,49 km², waarvan 165,50 km² land en 53,99 km² water. Het is de grootste gemeente van Nederland. Amsterdam vormt samen met 29 andere gemeenten de Metropoolregio Amsterdam. In de regio wonen meer dan 2.400.000 mensen. Amsterdam is samen met Den Haag de gemeente met het hoogste percentage inwoners met een migratieachtergrond, op 1 januari 2020 had 55,6% van de inwoners een migratieachtergrond. Sinds 24 maart 2022 maakt ook Weesp deel uit van de gemeente Amsterdam, dat fungeert als stadsgebied binnen die gemeente.

Groente- en Fruitmarkt

Groente- en Fruitmarkt

De wijk Groente- en Fruitmarkt valt onder het stadsdeel Centrum van Den Haag.

Duindorp

Duindorp

Duindorp is een woonwijk in het stadsdeel Scheveningen in de stad Den Haag, in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De wijk grenst aan de wijken Vogelwijk en Scheveningen en de Bosjes van Poot en het Westduinpark.

Stad of dorp?

Den Haag heeft nooit zitting in de Staten van Holland gekregen, waardoor het niet tot de steden werd gerekend. Wel verkreeg het bijna alle stadsrechten. Den Haag kreeg al in de middeleeuwen bestuurlijke instellingen die alleen in steden voorkwamen. Prins Maurits had al vergevorderde plannen om van Den Haag een vestingstad te maken, maar de Staten Generaal zagen dit als een aantasting van de onafhankelijkheid van het bestuurscentrum van de zeven provinciën. Den Haag kreeg in 1806 van koning Lodewijk Napoleon en in 1810 van keizer Napoleon de eretitel stad. Na het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 werd in Koninklijke Besluiten alleen nog gesproken van de “stad 's Gravenhage”.^[22][23] Dit gaf geen bijzondere rechten meer, want het stadsrecht was al in 1795 tijdens de Bataafse Republiek afgeschaft.^[24]

Lang voor die tijd had Den Haag al bijzondere privileges ontvangen die Den Haag bestuurlijk het karakter van een stad gaven. Het waren echter de overige steden die voorkwamen dat Den Haag, als zelfstandige stad, zitting kon nemen in het bestuur van het gewest Holland. Ook op andere terreinen had Den Haag de kenmerken van een stad:

• Den Haag had (sinds 1370) een eigen rechtbank en mocht eigen keuren (verordeningen) vaststellen;
• Den Haag had (sinds 24 augustus van hetzelfde jaar) burgers, in het algemeen werd de term burger enkel gebruikt in samenhang met steden;^[25]
• Den Haag had een typisch stedelijk bestuur, met burgemeesters (sinds 1559), een secretaris (pensionaris) en een vroedschap (sinds 1451);
• Den Haag had twee eigen schutterijen: het Sint-Jorisgilde (sinds de 14e eeuw) en het Sint-Sebastiaansgilde (sinds de 15e eeuw);
• Den Haag had stedelijke rechten op economisch gebied: een jaarmarkt (sinds 1334), tolvrijheid (1373),^[26] gilden, een lakennijverheid, bierbrouwerijen en andere typisch stedelijke nijverheid;
• Den Haag mocht vanaf 1407 accijnzen heffen en eigen wethouders kiezen.
• Den Haag heeft met de Grote of Sint Jacobskerk sinds de 14e eeuw een stadskerk en geen dorpskerk meer.

Het wettelijke verschil tussen stad en platteland is na de grondwet van 1848 en de Gemeentewet van 1851 vervallen.

Gemeentebestuur

Zie ook de lijst van burgemeesters van Den Haag

Het stadhuis van Den Haag, bijgenaamd "Het IJspaleis".

Coalitieperiode 2022-2026

De volgende personen maken deel uit van het bestuur:^[27][28][29]

Gemeenteraad

Sinds 1962 leverden gemeenteraadsverkiezingen de volgende zetelverdelingen in de raad op:

Noot 1: de tabel bevat de oorspronkelijke zetelaantallen direct na de gemeenteraadsverkiezingen. Tussen haakjes staat wat de zetelaantallen daarna waren.

Noot 2: partijen als GL, CDA en ChristenUnie bestonden vroeger uit andere partijen die later zijn samengegaan in hoe ze nu heten. Vanwege de vergelijkbaarheid is de huidige naam ook voor het verleden gebruikt.

Noot 3: de vetgedrukte getallen in de laatste kolom vormen de huidige bestuurscoalitie.

Noot 4: in 2010 nam de combinatie ChristenUnie/SGP geen deel wegens een conflict. De ChristenUnie nam zelfstandig deel. De SGP zocht samenwerking met verschillende migrantenkerken, zoals de Koptisch-orthodoxe Kerk, en evangelische gemeenten, en nam deel als SGP/Christelijk Sociaal Den Haag.^[30]

Gemeentegrenzen

Aangrenzende gemeenten
				Wassenaar
				Leidschendam-Voorburg Zoetermeer
Westland		Rijswijk		Delft Pijnacker-Nootdorp

In de 20e eeuw heeft Den Haag gebieden geannexeerd wegens ruimtegebrek. In 1907 betrof het de Wassenaarse landgoederen Reigersbergen en Marlot.^[31] De voormalige gemeente Loosduinen werd in 1923 in zijn geheel samengevoegd met Den Haag. Dit beleid werd later voortgezet. In 1994 ging het grondgebied Wateringse Veld van de toenmalige gemeente Wateringen naar Den Haag. Tegelijkertijd vroeg de gemeente de artikel 12-status aan en ontving daarvoor uiteindelijk 1 miljard gulden aan steun van het Rijk.^[32]

Met ingang van 1 januari 2002 werden de nieuwbouwwijken Leidschenveen en Ypenburg als gevolg van grenscorrecties toegewezen aan Den Haag, dit ten koste van de (toenmalige) gemeenten Leidschendam, Nootdorp, Rijswijk, Voorburg en Pijnacker. Om de wijk Leidschenveen-Ypenburg met de rest van de stad te verbinden, werd een corridor gecreëerd. Het gedeelte van de Trekvliet vanaf de Broekslootkade tot Drievliet vormt deze van de gemeente Den Haag,^[33] inclusief de zuidelijke oever langs een lijn die is gelegen twee meter van de perceelgrenzen van de bebouwing parallel aan deze perceelgrenzen op grondgebied van de gemeente Rijswijk en de noordelijke oever van het grondgebied van de gemeente Leidschendam-Voorburg, en behoort tot het stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg.

Den Haag heeft overigens ook grondgebied verloren, toen bij de gemeentelijke indeling in 1812 de heerlijkheid Nieuwveen werd toegevoegd aan de gemeente Nootdorp. Verder zijn er in de loop der eeuwen aanzienlijke stukken kustgebied in de zee verdwenen, waaronder een deel van de vissersplaats Scheveningen.

Heraldiek

Het wapen van Den Haag, sinds 2013

De vlag van Den Haag werd op 2 december 1920 per raadsbesluit van de Haagse gemeenteraad aangesteld als de gemeentelijke vlag. Tot dit raadsbesluit waren de kleuren zwart en geel. In 1920 werd gekozen voor de kleuren groen en geel.

Het wapen van Den Haag toont een gouden schild, gedekt door een gravenkroon, met een ooievaar op één been en een paling in de bek. In de 14e eeuw komen in grafelijke rekeningen posten voor ten behoeve van herstel van ooievaarsnesten en in de 16e eeuw toont het wapen van Den Haag de ooievaar. De oudste afbeelding van de ooievaar in het Haagse wapen staat op de luidklok Jhesus van de Grote of St. Jacobskerk die in 1541 is gegoten. Na 1586 tonen ook de lakzegels van Den Haag een ooievaar met een paling in de bek.

In 1991 schafte de gemeente het gebruik van het wapen af en gebruikte hiervoor in de plaats een logo van een vliegende ooievaar. In 2013 werd besloten tot de herintroductie van het wapen, ditmaal met de wapenspreuk Vrede en Recht.^[34] Deze wijziging werd begroot op € 250.000 voor ontwerp en drukwerk, de kosten voor totale omschakeling op de nieuwe huisstijl zijn niet gespecificeerd.

Regionale indeling

Den Haag is in ten minste 21 regionale samenwerkingen vertegenwoordigd, die elk een andere samenstelling hebben.^[35]

Ontdek meer Politiek en bestuur per onderwerp

Middeleeuwen

Middeleeuwen

De middeleeuwen vormen, in de historiografische indeling of periodisering van de geschiedenis van Europa, de periode tussen de klassieke oudheid en de vroegmoderne tijd. Traditioneel situeert men dit - door Italiaanse humanisten geïntroduceerde - tijdvak tussen de val van het West-Romeinse Rijk in de 5e eeuw, en de renaissance die in de 14e eeuw in Italië begon. Afhankelijk van de focus die historici hanteren bestaat er echter nogal wat variatie in de afbakening van deze periode. De middeleeuwse periode wordt zelf weer onderverdeeld in de vroege, hoge en late middeleeuwen.

Maurits van Oranje

Maurits van Oranje

Maurits van Oranje, prins van Oranje en graaf van Nassau was stadhouder en legeraanvoerder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Tot hij in 1618 de titel prins van Oranje erfde van zijn halfbroer Filips Willem, werd hij Maurits van Nassau genoemd. In de literatuur en populaire traditie is hij beter bekend als prins Maurits.

Lodewijk Napoleon

Lodewijk Napoleon

Lodewijk Napoleon Bonaparte, bijgenaamd de Lamme Koning, Lodewijk de Goede en Konijn van 'Olland, was een jongere broer van keizer Napoleon I en de vader van de latere Franse keizer Napoleon III. In 1806 werd hij op last van zijn broer Napoleon koning van Holland. Historici beschouwden hem lange tijd niet als een zelfstandig vorst, maar louter als een gekroonde gouverneur, in dienst van de echte machthebber Napoleon I. Ook zijn echtgenote Hortense beschreef zijn functie op die manier. In de tegenwoordige geschiedschrijving wordt genuanceerder gedacht over Lodewijk Napoleons regering. Hij probeerde toch een eigen koers te varen en kwam, tegen de instructies van zijn broer, op voor de belangen van het koninkrijk Holland. Dat leidde tot steeds toenemende conflicten met zijn broer. Als gevolg daarvan trad hij in 1810 zelf af, als teken van protest, en kroonde zijn zoon, toen zes jaar oud, tot koning van Holland. Zeeland en Noord-Brabant waren toen al door Napoleon bij Frankrijk ingelijfd. Na Lodewijks aftreden, werd het hele koninkrijk Holland geannexeerd door Frankrijk.

Napoleon Bonaparte

Napoleon Bonaparte

Napoleon Bonaparte was een Frans generaal en dictator tijdens de laatste regeringen van de Franse Revolutie. Als Napoleon I was hij van 2 december 1804 tot 11 april 1814 keizer der Fransen. Van 17 maart 1805 tot 11 april 1814 was hij ook koning van Italië en van 1806 tot 1813 beschermer van de Rijnbond. Zijn juridische hervorming, de Code Napoléon, had een grote en blijvende invloed op het recht in vele landen, onder andere in Nederland en België. Hij wordt eveneens herinnerd voor zijn rol in de door hem veroorzaakte napoleontische oorlogen en voor de titel van keizer die hij aannam. Het lukte hem tijdelijk een groot deel van Europa onder zijn gezag te brengen.

Koninkrijk der Nederlanden

Koninkrijk der Nederlanden

Het Koninkrijk der Nederlanden, dat bestaat sinds 1813, is een soevereine staat waarbinnen sinds 2010 vier landen worden onderscheiden: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Deze landen zijn gelijkwaardige onderdelen van het koninkrijk, maar met verschillende staatkundige posities: de Caribische landen zijn autonoom door het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden, sinds 1954 het leidende document voor het koninkrijk, maar ze beslissen ook mee over door het Statuut benoemde koninkrijksaangelegenheden, voor zover die aangelegenheden deze drie gebieden raken.

Bataafse Republiek

Bataafse Republiek

De Bataafse Republiek (1795–1806), vanaf 1801 het Bataafs Gemenebest geheten, was een republiek die het grootste gedeelte van het huidige Nederland omvatte. De republiek was gevormd naar voorbeeld en met militaire steun van de Franse Republiek, waarvan de Bataafse Republiek een zusterrepubliek was en de facto een vazalstaat. Op 1 maart 1796 kwam voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis een nationaal en democratisch gekozen parlement bij elkaar. Aan de Bataafse Republiek kwam een einde bij de stichting van het Koninkrijk Holland in 1806.

14e eeuw

14e eeuw

De 14e eeuw is de 14e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 1301 tot en met 1400. De 14e eeuw behoort tot het 2e millennium.

Gilde (beroepsgroep)

Gilde (beroepsgroep)

Een gilde of ambacht was in grote delen van Europa in de tijd voor de Franse Revolutie een belangenorganisatie van personen met hetzelfde beroep. Gilden en ambachten hebben vanaf de middeleeuwen tot eind 18e eeuw bestaan, in Oost-Europese landen langer. In het India van de vedische tijd bestonden vergelijkbare shreni.

Accijns

Accijns

Accijns of verbruiksbelasting is een vorm van indirecte belasting, die wordt geheven op de verkoop van bepaalde (verbruiks)goederen. In Nederland en België is vooral sprake van accijns op alcoholische dranken, frisdranken, tabak en brandstoffen. In het verleden zijn ook wel andere producten met accijns belast geweest, zoals suiker en keukenzout.

Grondwetsherziening van 1848

Grondwetsherziening van 1848

De Grondwetsherziening van 1848 legde de basis voor het huidige stelsel van parlementaire democratie in Nederland. Sinds deze herziening van de Nederlandse Grondwet is niet langer de Koning, maar zijn de ministers verantwoordelijk voor het beleid. De Tweede Kamer der Staten-Generaal kreeg veel meer invloed en werd bovendien rechtstreeks - weliswaar voorlopig nog door een beperkte groep kiezers - gekozen.

Gemeentewet

Gemeentewet

De Gemeentewet verwijst naar een tweetal Nederlandse wetten dat de staatsrechtelijke inrichting, het bestuur en de financiële huishouding van gemeenten regelt. De eerste wet was de Gemeentewet 1851, deze werd in 1994 vervangen door de Gemeentewet 1992. Het is een zogenaamde organieke wet op grond van artikel 107 van de Grondwet. De oorspronkelijke wet werd ontworpen door staatsman en hoogleraar Thorbecke en was een voortvloeisel van de Grondwet van 1848, die onder leiding van Thorbecke tot stand was gekomen.

Lijst van burgemeesters van Den Haag

Lijst van burgemeesters van Den Haag

Dit is een lijst van burgemeesters van de Nederlandse gemeente Den Haag in de provincie Zuid-Holland.

Onderwijs

Het Gymnasium Haganum

Er zijn vele basisscholen en middelbare scholen die onderwijs op de niveaus van vmbo tot en met gymnasium geven. Voorbeelden hiervan zijn het Christelijk College De Populier, het Segbroek College, het Maerlant-Lyceum, het Wateringse Veld College, het Dalton Den Haag, het Zandvlietcollege, het Edith Stein College, de Rooms-Katholieke Basisschool de Paradijsvogel, het Lyceum Ypenburg, het Vrijzinnig-Christelijk Lyceum en het Haags Montessori Lyceum. Den Haag heeft twee zelfstandige gymnasia: het Gymnasium Haganum en het Christelijk Gymnasium Sorghvliet. Daarnaast zijn er ook particuliere scholen voor het voortgezet onderwijs, zoals het Luzac College, het Winford College en het Sverre College.

Voor MBO heeft Den Haag het ROC Mondriaan, waar 17000 studenten een middelbare vakopleiding volgen in 170 richtingen.

Hoewel de stad niet over een grote zelfstandige universiteit beschikt, zijn er wel het T.M.C. Asser Instituut, het The Hague Forum for Judicial Expertise, het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut, het International Institute of Social Studies, de Haagsche Academie voor Internationaal Recht, de Campus Den Haag (welke een dependance is van de Universiteit Leiden), de Haagse Hogeschool (die onder de naam The Hague University of Applied Sciences een aantal bachelorstudies en drie Engelstalige masteropleidingen aanbiedt), Hogeschool Inholland Den Haag, Hotelschool The Hague en een dependance van Hogeschool Helicon. Verder is het de thuishaven voor een van Nederlands grootste en meest vooraanstaande instituten op gebied van kunstonderwijs, namelijk de Haagse Hogeschool voor de Beeldende Kunsten, Muziek en Dans. Deze bestaat uit het Koninklijk Conservatorium en de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten.

Ook kent Den Haag een aantal Nederlandse scholen waar internationaal onderwijs wordt gegeven. Voorbeelden hiervan zijn: de Haagsche Schoolvereeniging (basisonderwijs), de International School of The Hague (basis- en voortgezet onderwijs) en enkele buitenlandse scholen: de British School in the Netherlands (basisonderwijs), American School of The Hague (basis- en voortgezet onderwijs), het Lycée Vincent van Gogh de la Haye (basis- en voortgezet onderwijs) en de Deutsche Internationale Schule Den Haag (basis- en voortgezet onderwijs). Daarnaast bestaan er enkele scholen die zijn gekoppeld aan ambassades: de Polish School, Indonesian School en de Oekraïense school.

Zorg

Den Haag wordt bediend door twee grote ziekenhuizen. Er is het HagaZiekenhuis, met locaties Leyweg en Sportlaan, Juliana Kinderziekenhuis en Buitenpolikliniek Wateringseveld. Ten tweede is er het Haaglanden Medisch Centrum, met locaties Lijnbaan (HMC Westeinde) en Bronovolaan (HMC Bronovo) in Den Haag.

Sport

Sfeeractie bij een wedstrijd van ADO Den Haag van supportersvereniging North Side in het voormalige Zuiderparkstadion

De profvoetbalclub van Den Haag is ADO Den Haag, dat sinds 2021/2022 uitkomt in de Eerste divisie, na te zijn gedegradeerd uit de Eredivisie. ADO is landskampioen geworden in 1942 en 1943, ook heeft zij in 1968 en 1975 de KNVB-beker behaald. In de Tweede divisie zaterdag komt SVV Scheveningen uit. In de Derde divisie zondag komen HBS en Quick uit. Andere voetbalclubs in de stad zijn GSC ESDO, Duindorp SV, DUNO, SVC '08, HVV, BMT, (HVV) Laakkwartier, VCS, VUC, Quick Steps, v.v. Escamp, SV Loosduinen, Graaf Willem II VAC, SV Houtwijk, RKSV GDA, SV Die Haghe, VV Haagse Hout, VV SVH, en nog vele andere voetbalclubs voor de jeugd.

Den Haag kent twee atletiekverenigingen in de vorm van Haag Atletiek en AV Sparta. Haag Atletiek werd in 1913 opgericht is gevestigd op Sportpark Laan van Poot. AV Sparta heeft twee vestigingen in het Zuiderpark en Sportpark Westvliet.

Honkbalvereniging ADO kwam uit in de hoogste klasse, net als het eerste herensoftbalteam van Storks. Verder zijn er in Den Haag enkele bekende hockeyclubs: HCKZ, HDM en HDS (waar men ook aan cricket doet). De succesvolle ijshockeyploeg HYS The Hague is gehuisvest is in De Uithof, waar – naast een ijshockeybaan – ook een 400m-schaatsbaan, een kartbaan, een skihal, een gamehal en een klimwand zijn.

Voorts zijn er twee roeiverenigingen: burgerroeivereniging De Laak (opgericht in 1911) en studentenroeivereniging H.S.R.V. Pelargos (opgericht in 2002). De Haagse roeiwedstrijd is de Laak Pelargos Prognose Race (LPPR) en wordt ieder jaar begin maart gehouden. Een paar zwemverenigingen in Den Haag zijn Zwemlust '68 en DES; op het gebied van duiksport is er Amphibius Onderwatersport.

Op korfbalgebied zijn er voormalig landskampioen KV Die Haghe en op handbalgebied eredivisieclub Hellas Den Haag. BC Drop Shot was de eerste kampioen van de eredivisie badminton. Den Haag heeft verder ook tal van judoclubs, waaronder Shi Sei, Lu Gia Jen en Kian Schi.

Hoofdzakelijk door het Haagse duingebied loopt de Europese wandelroute E9, ter plaatse ook North Sea Trail of Hollands Kustpad geheten. De E9 loopt langs de kust van Portugal naar de Baltische staten. De route komt vanuit Monster via Kijkduin en loopt via Scheveningen naar Meijendel bij Wassenaar. Daarnaast is Den Haag het startpunt van de Europese wandelroute E11 die loopt tot aan Tallinn in Estland. Vanaf Scheveningen loopt de route via het centrum naar Wassenaar.

Ontdek meer Onderwijs, volksgezondheid en sport per onderwerp

Gymnasium Haganum

Gymnasium Haganum

Het Gymnasium Haganum is een openbaar gymnasium in Den Haag. De school is gevestigd in een neorenaissancegebouw aan de Laan van Meerdervoort. De eerste vermelding die wijst op het bestaan van de school dateert van 1327.

Gymnasium

Gymnasium

Het begrip gymnasium wordt in Nederland in twee verwante betekenissen gebruikt:Een vorm van voorbereidend wetenschappelijk onderwijs met de klassieke talen Grieks en/of Latijn, die zowel op een zelfstandige school als op een scholengemeenschap of lyceum gevolgd kan worden. Deze betekenis wordt gebruikt in de woorden gymnasiumdiploma en gymnasiumopleiding. Een school die uitsluitend een gymnasiumopleiding verzorgt, wordt een categoriaal of een categoraal gymnasium genoemd.

Christelijk College De Populier

Christelijk College De Populier

Het Christelijk College De Populier is een protestants-christelijke middelbare school voor mavo-havo-vwo in de Nederlandse stad Den Haag. De school heeft ongeveer 1150 leerlingen en 116 medewerkers. De school is als een van de zes scholen van de Haagse Colleges onderdeel van de stichting Lucas Onderwijs.

Segbroek College

Segbroek College

Het Segbroek College is een openbare scholengemeenschap voor het voortgezet onderwijs in de Nederlandse plaats Den Haag. De school heeft twee vestigingen aan de Klaverstraat en de Goudsbloemlaan in de Bomen- en Bloemenbuurt, waarvan beide gebouwen rijksmonumenten zijn. De school telt momenteel 1596 leerlingen en 182 medewerkers. De school is genoemd naar het Haagse stadsdeel Segbroek, waarin het is gelegen.

Maerlant-Lyceum

Maerlant-Lyceum

Het Maerlant Lyceum is een openbare school voor gymnasium, atheneum en havo met in totaal ruim 1100 leerlingen en 100 medewerkers, gevestigd in Den Haag. De school is vernoemd naar de middeleeuwse schrijver Jacob van Maerlant.

Dalton Den Haag

Dalton Den Haag

Dalton Den Haag is een school voor voortgezet onderwijs gevestigd te Den Haag. De school is onderdeel van de stichting VO Haaglanden.

Haags Montessori Lyceum

Haags Montessori Lyceum

Het Haags Montessori Lyceum (HML) is een montessorischool voor voortgezet onderwijs aan de Nassau Bredastraat in Den Haag. Het HML is gebouwd op de plek waar voorheen de Haagse Dierentuin stond.

Christelijk Gymnasium Sorghvliet

Christelijk Gymnasium Sorghvliet

Het Christelijk Gymnasium Sorghvliet, of kortweg Sorghvliet, is een zelfstandig protestants-christelijk gymnasium in Den Haag. De school telt circa 800 leerlingen.

Middelbaar beroepsonderwijs

Middelbaar beroepsonderwijs

Het middelbaar beroepsonderwijs is een Nederlandse onderwijsvorm.

T.M.C. Asser Instituut

T.M.C. Asser Instituut

Het T.M.C. Asser Instituut, kortweg Asser Instituut, is opgericht in 1965. Het is een professioneel inter-universitair kennis- en onderzoekscentrum, gespecialiseerd in internationaal privaat- en publiekrecht, Europees recht en internationale handelsarbitrage, inclusief alle aanverwante rechtsgebieden, zoals internationaal sportrecht en internationaal humanitair- en strafrecht. Het is gevestigd in Den Haag. Het instituut is gelieerd aan de Universiteit van Amsterdam.

Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut

Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut

Het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) is een onderzoeksinstituut op het gebied van de demografie en sociale wetenschappen gevestigd in Den Haag. Het instituut is in 1970 opgericht en valt sinds 2003 onder de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

International Institute of Social Studies

International Institute of Social Studies

Het International Institute of Social Studies, ISS in Den Haag is een instituut voor hoger onderwijs (post-academisch) en wetenschappelijk onderzoek in Den Haag. Onderwijs en onderzoek zijn gericht op de ontwikkelingslanden en ontwikkelingssamenwerking. Het instituut is een onderdeel van de Erasmus Universiteit Rotterdam sinds 2009.

Zie lijst van internationale juridische organisaties in Den Haag voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het Vredespaleis

Het Internationaal Strafhof

De naam van de stad is verbonden aan nationale en internationale rechtscolleges. De Hoge Raad, de hoogste rechterlijke instantie in het Koninkrijk der Nederlanden, bevindt zich in Den Haag, evenals de bestuursrechterlijke zetel van de Raad van State en het College van Beroep voor het bedrijfsleven.

Sinds de opkomst van het internationaal recht en de vredesconferenties van Den Haag in 1899 en 1907 is een groot aantal internationale tribunalen en gerechtshoven in Den Haag gevestigd. Het Internationaal Gerechtshof (International Court of Justice, ICJ) is het belangrijkste gerechtelijke orgaan binnen de Verenigde Naties en behandelt geschillen tussen staten. Het Gerechtshof zetelt in het Vredespaleis, samen met het Permanent Hof van Arbitrage, de Haagsche Academie voor Internationaal Recht en de Carnegie Stichting.

Ook in het internationaal strafrecht, gericht op de berechting van individuele personen, speelt Den Haag een belangrijke rol. De stad huisvestte vanaf de jaren 90 het Joegoslaviëtribunaal en is sinds de oprichting in 2002 de zetel van het Internationale Strafhof (International Criminal Court, ICC), het belangrijkste rechtsorgaan voor het vervolgen van verdachten van den van genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdrijven.

Ook de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens, gelieerd aan de VN, en het Tribunaal inzake vorderingen tussen Iran en de Verenigde Staten bevinden zich eveneens in Den Haag. Verschillende academische instituten op het gebied van internationale relaties, internationaal recht en internationale ontwikkeling zijn verenigd in de Hague Academic Coalition.^[36]

Vanwege de aanwezigheid van dit grote aantal gerechtshoven en tribunalen is Den Haag net als New York, Genève, Wenen en Nairobi een belangrijke VN-stad.^[37] Als erkenning van de rol die Den Haag al ruim 100 jaar speelt op het gebied van internationaal recht en vredespolitiek is het de gemeente per koninklijk besluit^[38] toegestaan om vanaf 27 september 2012 het motto "vrede en recht" toe te voegen aan het gemeentewapen. Het is voor het eerst sinds 2008 dat een motto wordt toegestaan. In december 1958 won Den Haag al de Prix de l'Europe, een eerbetoon van de Raad van Europa aan gemeenten die zich bijzonder ingezet hebben voor de eenwording in Europa.

Ontdek meer Rechtspraak per onderwerp

Lijst van internationale juridische organisaties in Den Haag

Lijst van internationale juridische organisaties in Den Haag

Den Haag kent een groot aantal internationale juridische organisaties:Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht Vredespaleis (1913) en Bibliotheek Permanent Hof van Arbitrage Permanent Hof van Internationale Justitie (1922-1946) Internationaal Gerechtshof (1946) Internationaal Strafhof (ICC/CPI) (2002) Joegoslavië-tribunaal (ICTY) (1993) Europol Eurojust (2002) Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens United Nations Detention Unit (UNDU) in het Penitentiair complex Scheveningen Iran-Verenigde Staten Claims Tribunaal (1981) Benelux Merkenbureau Benelux Bureau voor Tekeningen of modellen Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE)

Internationaal Strafhof

Internationaal Strafhof

Het Internationaal Strafhof is een permanent hof voor het vervolgen van personen die verdacht worden van genocide, misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden, zoals deze zijn omschreven in het Statuut van Rome. De werktalen zijn Engels en Frans. Het Internationaal Strafhof is in 2002 opgericht en zetelt in Den Haag, sinds december 2015 in een nieuw gebouwd pand aan de Oude Waalsdorperweg, nadat een aantal jaren gebruikgemaakt was van een voorlopig onderkomen op het bedrijventerrein Binckhorst.

Hoge Raad der Nederlanden

Hoge Raad der Nederlanden

De Hoge Raad der Nederlanden is de hoogste rechtsprekende instantie in Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten op civielrechtelijk, strafrechtelijk en belastingrechtelijk gebied. De Hoge Raad zetelt in Den Haag. Een rechter in de Hoge Raad wordt, ongeacht of het een man of een vrouw is, raadsheer genoemd.

Koninkrijk der Nederlanden

Koninkrijk der Nederlanden

Het Koninkrijk der Nederlanden, dat bestaat sinds 1813, is een soevereine staat waarbinnen sinds 2010 vier landen worden onderscheiden: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Deze landen zijn gelijkwaardige onderdelen van het koninkrijk, maar met verschillende staatkundige posities: de Caribische landen zijn autonoom door het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden, sinds 1954 het leidende document voor het koninkrijk, maar ze beslissen ook mee over door het Statuut benoemde koninkrijksaangelegenheden, voor zover die aangelegenheden deze drie gebieden raken.

Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Nederland)

Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Nederland)

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS), ook wel kortweg Afdeling genoemd is de hoogste algemene bestuursrechter in Nederland. De andere afdeling, de Afdeling advisering van de Raad van State, adviseert over wetgeving.

College van Beroep voor het bedrijfsleven

College van Beroep voor het bedrijfsleven

Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) is het hoogste bestuursrechtelijk college in Nederland dat oordeelt over geschillen op het terrein van het economisch bestuursrecht.

Internationaal recht

Internationaal recht

Internationaal recht is meestal internationaal publiekrecht, volkenrecht of volkerenrecht, het recht dat geldt tussen staten onderling. Binnen het internationaal recht vormt het Europees recht een zodanig eigen categorie dat de bestudering ervan een zelfstandige discipline is.

Internationaal hof

Internationaal hof

Een internationaal hof of internationaal tribunaal is een rechtscollege met een internationale jurisdictie. Het heeft de bevoegdheid om recht te spreken over zaken van internationaal belang die meerdere leden van een groep van aangesloten landen betreft. Een aantal internationale hoven heeft een mondiale jurisdictie en kan recht spreken over ieder willekeurig land.

Internationaal Gerechtshof

Internationaal Gerechtshof

Het Internationaal Gerechtshof is het belangrijkste gerechtelijke orgaan binnen de Verenigde Naties. Het hof houdt zich bezig met rechtsgeschillen tussen staten. Het bestaat uit 15 rechters die worden gekozen door de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad. Het Internationaal Gerechtshof is gevestigd in Den Haag in het Vredespaleis.

Haagsche Academie voor Internationaal Recht

Haagsche Academie voor Internationaal Recht

De Haagse Academie voor Internationaal Recht die zetelt in het Vredespaleis werd opgericht in 1914 en is daadwerkelijk gestart in 1923. Tobias Asser was een pleitbezorger voor de oprichting van een dergelijk instituut en een stichting van Andrew Carnegie heeft geld beschikbaar gesteld.

Carnegie Stichting (Nederland)

Carnegie Stichting (Nederland)

De Carnegie Stichting is een in 1903 op naam van Andrew Carnegie opgerichte stichting, die als doel heeft 'de oprichting en het onderhoud van een gebouw en een bibliotheek ten behoeve van het Permanent Hof van Arbitrage', waarmee de basis gelegd werd voor de bouw van het Vredespaleis.

Internationaal strafrecht

Internationaal strafrecht

Internationaal strafrecht betreft strafrecht dat krachtens het internationale recht is opgesteld, en dat voorziet in het strafbaar stellen en vervolgen van personen die zich schuldig hebben gemaakt aan bepaalde ernstige misdrijven die door de internationale gemeenschap gezien worden als een schending van specifieke door het internationale recht beschermde normen.

Het Beatrixkwartier is met een concentratie van grote kantoren een economische aanjager voor Den Haag

De meeste werkgelegenheid in de stad, voor 26% oftewel 56.000 personen in 2006, wordt geboden door de overheid en internationale organisaties. Grote werkgevers uit deze sector zijn onder andere de gemeente Den Haag en de ministeries van Defensie, Justitie, VROM, Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Verkeer en Waterstaat.

Andere belangrijke sectoren in de stad zijn de zakelijke dienstverlening met 19% van de werkgelegenheid, de gezondheidszorg met 14%, vrijetijdseconomie met 10%, kleinschalige industrie en groothandel met 10%, en de TMT (technologie, Media en Telecom) sector met 10%. De 10 grootste commerciële werkgevers zijn goed voor 11% van de werkgelegenheid: KPN, ING Bank, PostNL, T-Mobile, HTM, AEGON, Siemens, Ahold en Shell.^[39]

Station Den Haag Centraal, het grootste kopstation van Nederland

Station Den Haag Hollands Spoor

Den Haag is per auto te bereiken over de autosnelwegen A4, A12, A13, A44/N44 en Ring Den Haag.

De meeste reizigers die Den Haag per trein aandoen, reizen via de spoorwegstations Den Haag Centraal en Den Haag HS. Op het laatstgenoemde station stoppen ook internationale nachttreinen. Er zijn nog een aantal kleinere stations, te weten Moerwijk, Ypenburg, Laan van NOI en Mariahoeve. Den Haag heeft directe treinverbindingen met onder andere Leiden Centraal, Haarlem, Schiphol, Amsterdam Sloterdijk, Amsterdam Centraal, Amsterdam Zuid, Almere Centrum, Lelystad Centrum, Zwolle, Groningen, Leeuwarden, Gouda, Utrecht Centraal, Enschede, Deventer, Delft, Rotterdam Centraal, Dordrecht, Roosendaal, Vlissingen, Breda, Tilburg en Eindhoven Centraal.

HTM Personenvervoer verzorgt een uitgebreid net van 12 tramlijnen, 9 buslijnen en 6 nachtbuslijnen het vervoer in Den Haag en omliggende gemeenten. Onder de naam RandstadRail verzorgt de HTM sinds september 2007 2 lijnen van en naar Zoetermeer en de RET exploiteert Metrolijn E van en naar metrostation Slinge in Rotterdam. De streekvervoerverbindingen met Den Haag zijn per 25 augustus 2019 grotendeels in handen van EBS en sinds 9 december 2012 ook van Arriva. Daarvoor werd het streekvervoer volledig geëxploiteerd door Connexxion. Verder wordt er internationaal busvervoer verricht door Flixbus.

Op 10 februari 2010 werd de naam van Rotterdam Airport veranderd in Rotterdam The Hague Airport. Het vliegveld is bereikbaar via de autosnelweg A13 en met openbaar vervoer via metrolijn E en aansluitende shuttlebus.

Ontdek meer Verkeer en vervoer per onderwerp

Station Den Haag Centraal

Station Den Haag Centraal

Station Den Haag Centraal is het centraal station van Den Haag. Den Haag Centraal is met twaalf sporen het grootste kopstation van Nederland. Het werd geopend in 1973 net naast het oude station Den Haag Staatsspoor. Daarvan is het de opvolger, maar het biedt verbindingen in meer richtingen dan het oude station. Ondanks de naam was en is het niet het enige belangrijke station van de stad, station Den Haag Hollands Spoor (HS) biedt namelijk meer verbindingen aan in de richting Rotterdam en Leiden. Bovendien vertrokken alleen vanaf het station HS de internationale treinen naar Brussel. Tot 1996 had Den Haag Centraal geen rechtstreekse intercity-verbinding met station Amsterdam Centraal.

Kopstation

Kopstation

Een kopstation is een spoorwegstation met uitsluitend kopsporen, waar treinen, in tegenstelling tot in doorgangsstations, niet meer verder kunnen rijden. Treinen die dit type station binnenrijden, kunnen het station alleen in de tegenovergestelde richting weer verlaten.

Rijksweg 4

Rijksweg 4

Rijksweg 4, ook wel A4 is een rijksweg uitgevoerd als autosnelweg in Nederland. De weg loopt van knooppunt De Nieuwe Meer bij Amsterdam tot knooppunt Benelux bij Pernis en van Klaaswaal naar België ter hoogte van Zandvliet. Tussen Amsterdam en knooppunt Ypenburg valt de A4 samen met de E19, de snelweg van Amsterdam naar Parijs, tussen knooppunt Zoomland en knooppunt Markiezaat valt de A4 samen met de E312. Hoewel het snelwegtraject tussen Klaaswaal en knooppunt Sabina tot Rijksweg 4 behoort, is dit bewegwijzerd als A29. Aansluitend, ter hoogte van Bergen op Zoom, valt de A4 samen met de A58.

Rijksweg 12

Rijksweg 12

Rijksweg A12 is de autosnelweg die Den Haag via Gouda, Utrecht en Arnhem met de grens met Duitsland verbindt. Hiervandaan loopt de weg verder als de Duitse Bundesautobahn 3 naar het Ruhrgebied. De A12 heeft een totale lengte van 137 km. Vanaf het knooppunt Prins Clausplein tot het knooppunt Lunetten vormt de A12 de E30, vanaf knooppunt Oudenrijn tot de Duitse grens de E35. Tussen het knooppunt Gouwe en het knooppunt Oudenrijn maakt de A12 bovendien deel uit van de E25. De A12 is een van de belangrijke oost-west-verbindingen van Nederland en is in beheer van Rijkswaterstaat. De eerste kilometers van de A12 in Den Haag - tussen de S101 en afrit 3 - vormen een autoweg, die door de gemeente beheerd wordt.

Rijksweg 13

Rijksweg 13

Rijksweg A13 is een rijksweg in Nederland uitgevoerd als autosnelweg. De A13 begint bij knooppunt Ypenburg in Den Haag en eindigt bij het spoorviaduct van de Stadhoudersweg in Rotterdam.

Rijksweg 44

Rijksweg 44

Rijksweg 44 is een gebiedsontsluitingsweg en autosnelweg die Den Haag verbindt met de A4 bij knooppunt Burgerveen. Rijksweg 4 volgde oorspronkelijk deze route en liep verder over de huidige A4 naar Amsterdam.

Ring Den Haag

Ring Den Haag

De Ring Den Haag bestaat deels uit rijkswegen en provinciale wegen, maar is ook voor een deel opgebouwd uit Haagse stadswegen. Er is ook een kleinere binnenring, de Centrumring (s100): zoals de naam al zegt een ring om het centrum van Den Haag. De Ring Den Haag is door middel van stadsroutes verbonden met de Centrumring. De ring omvat delen van de gemeenten Den Haag, Westland, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg en Wassenaar. De gemeente Den Haag zelf gebruikte in het verleden de term ‘Internationale Ring’, maar is overgestapt op de namen van de onderdelen: A4 Passage, Noordelijke Randweg, Noordwestelijke Hoofdroute en Zuidelijke Randweg.

Spoorwegstation

Spoorwegstation

Een spoorwegstation, treinstation of kortweg station is een plaats waar treinen stoppen en vertrekken en de reizigers kunnen in-, uit- of overstappen en/of goederen kunnen worden verladen. De vakterm voor dit stoppen is 'stationnement', ter onderscheiding van het stoppen voor een sein of op een rangeerterrein. In de spoorwereld wordt onderscheid gemaakt tussen stations en haltes. Stations hebben bediende seinen en wissels; haltes hebben dat niet.

Station Den Haag HS

Station Den Haag HS

Station Den Haag HS is het oudste station van Den Haag. De naam van het station is ontleend aan de vroegere Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM). Het is het tweede hoofdstation van Den Haag en is in tegenstelling tot station Den Haag Centraal geen kopstation. Alle treinen naar en van Rotterdam en verder stoppen er.

Station Den Haag Laan van NOI

Station Den Haag Laan van NOI

Station Den Haag Laan v NOI (NS-naam) / Den Haag Laan van NOI (ProRail-naam) is een spoorwegstation in Den Haag aan de spoorlijn Amsterdam - Rotterdam en alle drie de lijnen van RandstadRail.

Station Den Haag Mariahoeve

Station Den Haag Mariahoeve

Station Den Haag Mariahoeve is een spoorwegstation op de grens van Den Haag en Leidschendam-Voorburg aan de Spoorlijn Amsterdam - Rotterdam. Het station werd geopend op 22 mei 1966. Tussen 1987 en 1996 vonden er ingrijpende veranderingen plaats, mede door de spooruitbreiding naar vier sporen vanwege de aanleg van de Schiphollijn en de bouw van het nieuwe station Den Haag Centraal. Hierbij werd het oude stationsgebouwtje afgebroken en nadien opgebouwd en in een nieuw kantorencomplex opgenomen. Lag station Den Haag Mariahoeve de eerste jaren nog min of meer in de weilanden, na 1990 is het vrijwel helemaal omsloten door bebouwing.

Luchthaven Schiphol

Luchthaven Schiphol

Amsterdam Airport Schiphol is de grootste Nederlandse luchthaven en een belangrijke luchthaven in Europa. Schiphol was in 2018 met 71 miljoen passagiers de op twee na drukste luchthaven van Europa, na Heathrow (Londen) en Charles de Gaulle (Parijs).

Monumenten

Den Haag telt een groot aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en oorlogsmonumenten.

Beschermd stadsgezicht

Paleis Huis ten Bosch in het rijksbeschermde stadsgezicht Haagse Bos

Gedenkteken Karel Bernhard van Saksen-Weimar-Eisenach

Den Haag telt verscheidene beschermde stadsgezichten: Archipelbuurt, Benoordenhout, Binnenhof, Duinoord, Haagse Bos, Malieveld, Marlot / Reigersbergen, Sint Jacobskerk, Statenkwartier, Van Stolkpark/Scheveningse Bosjes, Westbroekpark, Willemspark, Zorgvliet, Zuiderpark en een uitbreiding.

Voorts zijn er de volgende gemeentelijk beschermde stadsgezichten:

• Kijkduin-Meer en Bosch (7 december 1989)
• Laakkwartier (14 februari 2002)
• Meer en Bos (7 december 1989)
• Regentessekwartier (14 februari 2002)
• Scheveningen-Dorp (6 maart 2003)
• Sportlaan-Segbroeklaan e.o. (4 november 2004)
• Valkenboskwartier (14 februari 2002)
• Vogelwijk (14 februari 2002)
• Vrederust-West (Drevenbuurt) (4 november 2004)
• Zeeheldenkwartier (14 februari 2002)
• ZHB-hoven (18 april 2002)

Zie ook de lijst van hoogste gebouwen van Den Haag

Bezienswaardigheden

Zie ook de lijst van hofjes in Den Haag

Paleis Noordeinde

De Ridderzaal

Den Haag is een oude stad met veel historie. Er staan veel monumenten, monumentale panden en herdenkingsmonumenten, belangwekkende zijn:

• Binnenhof
• Gevangenpoort
• Grote Kerk
• Haagse Passage
• Indisch Monument
• Kurhaus (Scheveningen)
• Lange Voorhout
• Mauritshuis
• Nieuwe Kerk
• Oude Stadhuis
• Paleis Noordeinde
• Ridderzaal
• Vredespaleis

Musea

Het Mauritshuis

Zie voor een meer complete lijst het overzichtsartikel lijst van musea in Den Haag

Er zijn diverse musea in Den Haag te vinden. Dat zijn onder andere:

• Atlantikwall Museum Scheveningen
• Beelden aan Zee
• Escher in Het Paleis (gewijd aan graficus Maurits Cornelis Escher)
• Fotomuseum Den Haag
• Galerij Prins Willem V
• Gevangenpoort
• Haags Bus Museum
• Haags Historisch Museum
• Haags Openbaar Vervoer Museum
• Kinderboekenmuseum
• Kunstmuseum Den Haag
• Literatuurmuseum
• Loosduins Museum (streekmuseum)
• Louwman Museum (automuseum)
• Mauritshuis
• De Mesdag Collectie en het Panorama Mesdag
• Museum Bredius
• Museum Meermanno (Huis van het boek)

Attracties

Chinatown

• Avonturia (indoordierentuin)
• Beeld en Geluid - Den Haag (voorheen Museum voor Communicatie & COMM)
• Chinatown (Chinese horecawijk met twee poorten)
• Familiepark Drievliet (attractiepark)
• De Haagse Toren (de hoogste horeca in Nederland)
• Madurodam (miniatuurpark)
• Museon (Museum voor het onderwijs)
• Omniversum (grootbeeldfilmtheater)
• ProDemos (rondleidingen in en om het Binnenhof)
• Reuzenrad (op de Pier)
• Rondvaarten (met open boten)
• Sea Life (aquaria)
• De Uithof (indoorski- en schaatscentrum)

Culturele voorzieningen

De Koninklijke Bibliotheek is de nationale bibliotheek van Nederland

Koninklijke Schouwburg, opgericht in 1802, gevestigd in het voormalige stadspaleis "Nassau-Weilburg"

• Amare
• ALBA theaterhuis
• Bibliotheek Den Haag
• Centrum Beeldende Kunst
• Diligentia
• Haags HipHop Centrum
• Het Nutshuis
• Koninklijke Bibliotheek
• Koninklijke Schouwburg
• Korzo
• Laaktheater
• Nationaal Archief
• Pulchri Studio
• Stichting Internationaal Esperanto-Instituut
• Theater aan het Spui
• Theater Culturalis
• Theater De Regentes
• Theater PePijn

Kunst in de openbare ruimte

In Den Haag zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

• Lijst van beelden in Den Haag-Centrum

Uitgaansgelegenheden

Het uitgaansleven in Den Haag is geconcentreerd rond de omgeving Buitenhof en Dagelijkse Groenmarkt, de Grote Markt, het Plein en de Plaats, alsmede de Boulevard van Scheveningen. Poppodium Paard, voorheen Paard van Troje, bestaat sinds 1972. Sinds 1996 heeft de stad ook een nachtburgemeester.

De homohoreca in Den Haag omvat enkele cafés op commerciële basis, een non-profitcafé van de plaatselijke afdeling van het COC, alsmede een homosauna.

Den Haag kent ook twee gebieden met prostitutie: zie Prostitutie in Den Haag.

Evenementen

Een optreden van Faith No More tijdens Parkpop 1990

Muziek

Muziekcafé De Paap opende rond 1950

Den Haag heeft sinds 1826 zijn eigen conservatorium. In 1904 werd het Residentie Orkest opgericht. Het Paard van Troje is het grootste poppodium in Den Haag. Andere bekende poppodia in de stad zijn De Zwarte Ruiter en muziekcafé de Paap.

O, o, Den Haag van Harry Klorkestein, een pseudoniem van Klein Orkest (met Harrie Jekkers), wordt wel het officieuze volkslied van Den Haag genoemd.^[42][43][44] Afkomstig uit Den Haag en omgeving zijn onder andere de bands en muzikanten Klein Orkest, Golden Earring, Shocking Blue, Supersister, Earth & Fire (Voorschoten, Voorburg en Leidschendam), Sandy Coast (Voorburg), Di-rect, Kane, De Règâhs, Anouk, De Kraaien, Darkraver en Charly Lownoise.

Films

Een aantal niet-Nederlandse films is (gedeeltelijk) opgenomen in Den Haag, waaronder Mindhunters (2004), Ocean's Twelve (2004), Black Book (2006) en The Hitman's Bodyguard (2017). Delen van Seizoen 2 van de Netflix-serie Sense8 zijn ook gefilmd in Den Haag.^[45] Acteurs en filmmakers afkomstig uit Den Haag zijn onder anderen Martin Koolhoven, Georgina Verbaan, Carel Struycken, Frederique van der Wal, Marwan Kenzari, Anna Drijver, Renée Soutendijk, Stephan Evenblij, Bridget Maasland en Paul Verhoeven.

Winkels en markten

Haagse Passage

Bekende winkelstraten en -centra zijn de Grote Marktstraat, de Spuistraat en Vlamingstraat, de Haagse Passage, de Hoogstraat en Noordeinde, Lange Poten en Korte Poten, Haagsche Bluf, Markthof en de Venestraat. De grootste winkelcentra zijn Haaglanden MegaStores en winkelcentrum Leyweg. De Haagse Markt is de grootste permanente markt in de openlucht van Europa. Er is elke week op maandag, woensdag, vrijdag en zaterdag markt.

Op donderdagavond is het koopavond in Den Haag. Net als in de andere grote steden (Amsterdam en Rotterdam) mochten eerst alleen de (groot)winkelbedrijven in het centrum op zondag open zijn. Als enige van de grotere steden in Nederland mogen tegenwoordig ook de winkels in de Haagse buitenwijken van 10.00 - 18.00 uur op zondag geopend zijn. Door deze beslissing is de concurrentiepositie van de kleinere winkels (veelal gerund door mensen met een migratieachtergrond) in de buitenwijken verbeterd, wat de leefbaarheid van de buitenwijken ten goede komt. De binnenstad van Den Haag was in 2009 genomineerd voor 'Beste binnenstad van Nederland'.^[46] Ook telt Den Haag het hoogste aantal exclusieve winkelformules van alle steden in Nederland (75).^[47]

Ontdek meer Cultuur en recreatie per onderwerp

Lijst van rijksmonumenten in Den Haag

Lijst van rijksmonumenten in Den Haag

De stad Den Haag kent 1163 inschrijvingen in het rijksmonumentenregister; hieronder een overzicht.

Lijst van gemeentelijke monumenten in Den Haag

Lijst van gemeentelijke monumenten in Den Haag

De gemeente Den Haag heeft 955 gemeentelijke monumenten, hieronder een overzicht. Zie ook de rijksmonumenten in Den Haag.

Lijst van oorlogsmonumenten in Den Haag

Lijst van oorlogsmonumenten in Den Haag

De gemeente Den Haag heeft 71 oorlogsmonumenten. Hieronder een overzicht.

Paleis Huis ten Bosch

Paleis Huis ten Bosch

Paleis Huis ten Bosch in Den Haag is het woonpaleis van koning Willem-Alexander en zijn gezin. Het werd in het midden van de zeventiende eeuw gebouwd als zomerverblijf in opdracht van prins Frederik Hendrik van Oranje en zijn vrouw Amalia van Solms en in de eerste helft van de achttiende eeuw tot een paleis verbouwd en uitgebreid door prins Willem IV van Oranje-Nassau. De Oranjezaal is beroemd vanwege de vele monumentale schilderstukken. Het paleis, dat de officiële residentie is van de Koning der Nederlanden, wordt als zodanig tevens gebruikt voor een deel van zijn representatieve functies. Paleis Huis ten Bosch bevindt zich in het Haagse Bos en is eigendom van de Staat der Nederlanden. Het heeft een vloeroppervlak van 8785 m² en ligt op een terrein van zestien hectare. Het Rijk is verantwoordelijk voor de bouwkundige staat, stoffering en inrichting. Huis ten Bosch behoort tot de Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg.

Haagse Bos (Den Haag)

Haagse Bos (Den Haag)

Het Haagse Bos is een bos in Den Haag, dat kadastraal loopt vanaf het Malieveld tot aan Landgoed Reigersbergen. Het is een gebied van ongeveer 100 hectare en was in de vroege middeleeuwen onderdeel van een groot oerbos dat zich langs de kust uitstrekte van 's-Gravenzande tot Alkmaar.

Karel Bernhard van Saksen-Weimar-Eisenach

Karel Bernhard van Saksen-Weimar-Eisenach

Karel Bernhard, hertog van Saksen-Weimar-Eisenach, was een Duits generaal in Nederlandse dienst en onder meer commandant van het Nederlands-Indische leger.

Beschermd stadsgezicht

Beschermd stadsgezicht

Een beschermd stadsgezicht is een samenhangende groep van objecten en gebouwen in een stad die van overheidswege beschermd wordt.

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Archipelbuurt

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Archipelbuurt

Gezicht 's-Gravenhage - Archipelbuurt is een van rijkswege beschermd stadsgezicht in de wijk Archipelbuurt in Den Haag in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De procedure voor aanwijzing werd gestart op 2 september 1994. Het gebied werd op 25 juli 1996 definitief aangewezen. Het beschermd gezicht beslaat een oppervlakte van 93,4 hectare.

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Benoordenhout

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Benoordenhout

Gezicht 's-Gravenhage - Benoordenhout is een van rijkswege beschermd stadsgezicht in de wijk Benoordenhout in Den Haag in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De procedure voor aanwijzing werd gestart op 1 oktober 1994. Het gebied werd op 29 oktober 1996 definitief aangewezen. Het beschermd gezicht beslaat een oppervlakte van 250,3 hectare.

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Binnenhof

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Binnenhof

Gezicht 's-Gravenhage - Binnenhof is een van rijkswege beschermd stadsgezicht in de wijk Binnenhof in Den Haag in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De procedure voor aanwijzing werd gestart op 30 september 1965. Het gebied werd op 5 juli 1971 definitief aangewezen. Het beschermd gezicht beslaat een oppervlakte van 37,1 hectare.

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Duinoord

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Duinoord

Gezicht 's-Gravenhage - Duinoord is een van rijkswege beschermd stadsgezicht in de wijk Duinoord in Den Haag in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De procedure voor aanwijzing werd gestart op 28 september 1994. Het gebied werd op 26 juli 1996 definitief aangewezen. Het beschermd gezicht beslaat een oppervlakte van 71,3 hectare.

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Haagse Bos

Rijksbeschermd gezicht 's-Gravenhage - Haagse Bos

Gezicht 's-Gravenhage - Haagse Bos is een van rijkswege beschermd stadsgezicht in de wijk en bos Haagse Bos in Den Haag in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De procedure voor aanwijzing werd gestart op 29 februari 2000. Het gebied werd op 22 mei 2003 definitief aangewezen. Het beschermd gezicht beslaat een oppervlakte van 113,7 hectare.

Kranten

Radio en televisie

• Omroep West
• Stadsomroep Den Haag (Den Haag FM)
• Hofstad Radio
• Infothuis
• Groen Geel Hart TV - ADO supporters TV

Ontdek meer Media per onderwerp

Haagsche Courant

Haagsche Courant

De Haagsche Courant was een Nederlands dagblad dat in de regio Haaglanden werd verspreid.

Den Haag Centraal (krant)

Den Haag Centraal (krant)

Den Haag Centraal is een lokaal Haags weekblad dat vijftig keer per jaar verschijnt. Het wordt gemaakt en geschreven door professionele Haagse journalisten. Er is sinds 2014 ook een app beschikbaar.

Daklozenkrant

Daklozenkrant

Een daklozenkrant is een krant die in verschillende landen op straat wordt verkocht door personen zonder vaste woon- of verblijfplaats.

Omroep West

Omroep West

Omroep West is een Nederlandse publieke regionale omroep en rampenzender voor het noordelijke deel van Zuid-Holland en is gevestigd in Den Haag. Het zuidelijke deel van Zuid-Holland wordt bediend door RTV Rijnmond, gevestigd te Rotterdam. Daarmee heeft Zuid-Holland naast Noord-Holland twee regionale omroepen. Omroep West ontving in 2016 ongeveer 11 miljoen euro subsidie van de overheid. Op 1 november 2021 bestaat TV West 25 jaar.

Stadsomroep Den Haag

Stadsomroep Den Haag

Stadsomroep Den Haag is de lokale omroep van Den Haag. De omroep is vooral bekend als Den Haag FM. Daarnaast heeft het ook de zender Den Haag Totaal voor doelgroepenradio. Den Haag Totaal is alleen op de kabel te horen en via de website.

Hofstad Radio

Hofstad Radio

Hofstad Radio is een voormalige commerciële regionale radio-omroep uit Den Haag. Het radiostation begon in 1980 als een professionele piratenzender en na een legale periode op de Haagse kabel verkreeg het station in 2003 twee etherfrequenties. In 2009 verdween de zender uit de ether om plaats te maken voor Radio Decibel. Op 1 juli 2020 keerde Hofstad Radio terug als DAB+ station. Via DAB+ zendt Hofstad non stop muziek uit, met op ieder uur het Hofstad Radio Nieuws.

Infothuis

Infothuis

InfoThuisTV is een Nederlandse regionale televisiezender in de regio Haaglanden.

Geboren of overleden in Den Haag

Zie lijst van Hagenaars voor het hoofdartikel over dit onderwerp.