Duurzame ontwikkeling

'Duurzame ontwikkeling' is het kernbegrip in het rapport 'Our Common Future', dat in 1987 werd uitgebracht door de VN-Commissie Brundtland, maar is al eerder gebruikt, bijvoorbeeld door de IUCN. Dit rapport staat ook wel bekend als het Brundtland-rapport, genoemd naar de Noorse ex-premier Gro Harlem Brundtland, die voorzitter was van deze commissie. Brundtland legde een duidelijke verbinding tussen economische groei, milieuvraagstukken en armoede- en ontwikkelingsproblematiek. Het rapport stelt dat armoede een belemmering vormt voor duurzaam gebruik van de natuurlijke omgeving en dat integratie van natuurbehoud en economische ontwikkeling nodig is voor duurzame ontwikkeling.

Een andere mijlpaal was het Biodiversiteitsverdrag van Rio de Janeiro in 1992. De lidstaten spraken op deze VN-conferentie af om nieuw beleid te ontwikkelen voor milieu en ontwikkeling. Het nieuwe ontwikkelingspatroon dat voor alle landen werd vastgesteld, werd duurzame ontwikkeling genoemd. In 2002 werd de grootste VN-conferentie tot dan toe gehouden: de Wereldtop voor duurzame ontwikkeling in Johannesburg, Zuid-Afrika.

Tijdens deze conferenties werd vastgesteld dat het niet vanzelfsprekend is dat de huidige welvaart in westerse landen tot in lengte van dagen op hetzelfde hoge peil kan worden gehouden. Dit komt door de schaarste van de hulpbronnen, waarmee we dus verantwoord moeten omgaan. We dienen al onze hulpbronnen efficiënter te gaan gebruiken en zuiniger om te springen met energie en biodiversiteit. Daarnaast moeten we investeren in kennis en onderwijs, zodat er technologieën kunnen worden ontwikkeld waarmee latere generaties met minimale inzet van schaarse grondstoffen en fossiele energie een aanvaardbaar welvaartsniveau voor zichzelf kunnen creëren.

Duurzaamheid wordt gekenmerkt door grote onzekerheden over de toekomst. Duurzaamheid gaat namelijk over de lange termijn en hoe langer de termijn, hoe groter de onzekerheden. Vooral als het gaat om demografie, technologische ontwikkelingen en de draagkracht van onze leefsystemen.

Ontdek meer Geschiedenis per onderwerp

Brundtland-rapport

Brundtland-rapport

Het Brundtland-rapport is de naam waaronder het rapport Our common future uit 1987 bekend is geworden. Het rapport is geschreven door de World Commission on Environment and Development (WCED) en gepubliceerd door de Oxford University Press. De populaire naam verwijst naar de voorzitster van de commissie, de toenmalige Noorse premier Gro Harlem Brundtland.

Gro Harlem Brundtland

Gro Harlem Brundtland

Gro Harlem Brundtland, geboortenaam Gro Harlem is een Noors politica en arts. Ze was de eerste vrouwelijke minister-president van Noorwegen, in totaal was ze driemaal premier.

Economische groei

Economische groei

Economische groei is een toename van economische activiteit vergeleken met een eerder meetpunt.

Milieu

Milieu

Milieu of omgeving is, in de biologie en de ecologie, het geheel van uitwendige voorwaarden en invloeden die voor een organisme, hetzij dier, plant of micro-organisme, van essentieel belang zijn. Het is de omgeving waarin, en waarvan het organisme, mede afhankelijk van de soort, al dan niet kan leven. De feitelijke leefomgeving van een organisme is zijn habitat.

Armoede

Armoede

Armoede of pauperisme is volgens de definitie van de Verenigde Naties het niet kunnen voorzien in de primaire levensbehoeften, noodzakelijk om een menswaardig bestaan te kunnen leiden. Primaire levensbehoeften zijn schoon en drinkbaar water, voedsel, kleding, huisvesting en gezondheidszorg.

Biodiversiteitsverdrag

Biodiversiteitsverdrag

Het Biodiversiteitsverdrag van Rio de Janeiro is een internationaal verdrag, waarbij 195 landen, en de Europese Unie partij zijn. Het verdrag geldt in alle landen van de Verenigde Naties, behalve in de VS en Andorra. Het verdrag kon vanaf 5 juni 1992 worden ondertekend en is in werking getreden op 29 december 1993.

Rio de Janeiro (stad)

Rio de Janeiro (stad)

Rio de Janeiro, São Sebastião do Rio de Janeiro of kortweg Rio is een Braziliaanse gemeente en de hoofdstad van de gelijknamige deelstaat in het zuidoosten van het land. De stad ligt aan een wijde baai, de Baai van Guanabara, en was tot 1960 de hoofdstad van Brazilië. Het is met meer dan zes miljoen inwoners de tweede grootste stad van het land. Met de agglomeratie erbij komt het inwonertal op meer dan twaalf miljoen. De inwoners van Rio worden Carioca's genoemd.

Lidstaten van de Verenigde Naties

Lidstaten van de Verenigde Naties

Vanaf 2011 zijn er 193 Lidstaten van de Verenigde Naties. In principe kunnen er alleen soevereine staten lid worden en dit is tegenwoordig het geval. Vier van de oorspronkelijke lidstaten waren echter niet onafhankelijk bij de oprichting van de VN. Aan de andere kant kunnen staten alleen toegelaten worden bij goedkeuring door de Veiligheidsraad en de Algemene Vergadering, hierdoor zijn sommige gebieden die volgens de Montevideo-conventie soeverein zijn geen lidstaat door het missen van erkenning of oppositie van bepaalde leden. Gebieden die geen lid zijn: Antarctica, Kosovo, Palestina, Vaticaanstad en de Westelijke Sahara De VN beschouwt Taiwan en de eilanden die bestuurd worden door de Republiek China als "Taiwan, provincie van China" en ziet de Volksrepubliek China als enige vertegenwoordiger van heel China.

Beleid

Beleid

Beleid is het stellen van doelen, middelen en een tijdpad in onderlinge samenhang. Liefst zijn plaats en tijd omschreven. Onder beleid wordt dus verstaan het aangeven van de richting en de middelen waarmee men gestelde organisatiedoelen wil gaan realiseren binnen de gestelde periode.

Zuid-Afrika

Zuid-Afrika

Zuid-Afrika, officieel de Republiek Zuid-Afrika, is een land dat aan de zuidpunt van Afrika ligt. Het land grenst in het noorden aan Namibië, Botswana en Zimbabwe, in het oosten aan Mozambique en Swaziland (Eswatini). De onafhankelijke staat Lesotho wordt in zijn geheel door Zuid-Afrika omsloten.

Welvaart

Welvaart

Welvaart is de mate waarin de behoeften met de beschikbare middelen kunnen worden bevredigd. Het is een kwalitatieve maatstaf. Men spreekt ook wel van welvaart in ruime zin.

Biodiversiteit

Biodiversiteit

Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen binnen een gegeven ecosysteem, bioom, geografisch gebied of de gehele planeet. Biodiversiteit omvat de verscheidenheid aan verschillende ecosystemen, de verscheidenheid aan verschillende soorten binnen een ecosysteem en de genetische variatie binnen een soort. Een veelgebruikte maat voor biodiversiteit van een gebied is de soortenrijkdom van een bepaalde groep soorten. De biodiversiteit van een ecosysteem wordt vaak gebruikt als een indicator voor de gezondheid ervan. Daarvoor wordt de aanwezige biodiversiteit vergeleken met historische gegevens of gegevens uit vergelijkbare gebieden. De grootste bedreiging wereldwijd voor biodiversiteit wordt gevormd door invasieve exoten, habitatverlies en overexploitatie.

Vanaf de Tweede Wereldoorlog zijn het gemiddelde inkomen, en het gezondheids- en opleidingsniveau in Nederland aanzienlijk toegenomen.^[1] De kwaliteit van bodem, water en lucht is in de naoorlogse decennia in een aantal opzichten sterk verslechterd en na circa 1980 deels weer verbeterd.^[2] Toch ondervindt Nederland, als dichtbevolkt land, vergeleken met Europa nog relatief veel schade aan natuur en gezondheid door de milieuvervuiling, (bijvoorbeeld fijnstof).

De grootste ‘zorgen voor morgen’ zijn dan de vervuiling van het milieu, de klimaatverandering, het verlies van biodiversiteit en het op raken van grondstoffen. Vooral de problemen op het vlak van klimaatverandering en biodiversiteit zijn lastig op te lossen, omdat hiervoor een internationale aanpak nodig is. Dat mondiale duurzaamheidsproblemen - ondanks de vele VN-conferenties - niet altijd even makkelijk gezamenlijk kunnen worden opgelost, blijkt alleen al uit het feit dat de VS weigerde om het - voor de bestrijding van het versterkte broeikaseffect - zo belangrijke Kyoto-protocol te ratificeren, uit angst voor een terugval van de Amerikaanse economie. Ook andere landen zijn terughoudend bij het goedkeuren of implementeren van internationale verdragen.

In de Nederlandse natuur is op het land nog maar 15% van het oorspronkelijke aantal soorten dieren en planten over. Ook in de rest van de wereld staat de nog aanwezige biodiversiteit zwaar onder druk, vooral als gevolg van de landbouw. Met de huidige trends zal het tempo van biodiversiteitsverlies waarschijnlijk zelfs versnellen. Ook Nederland legt via consumptieve bestedingen een relatief groot beslag op de natuurlijke hulpbronnen van andere landen.

Wat de beste route naar mondiale duurzaamheid is, is omstreden. Sommigen pleiten bijvoorbeeld voor een hoogtechnologische efficiënte samenleving, met als onderdeel een op sommige plekken geconcentreerde zeer productieve landbouw. Lokale of regionale verhoging van energiezuinige en schone landbouwproductiviteit per m² kan gunstig zijn voor het armoede- en voedselvraagstuk en voor de biodiversiteit elders. Het uitbreiden van landbouwgronden in de tropen leidt immers in veel gevallen tot verlies van leefgebied voor wilde dieren en -planten. Daarnaast zijn er degenen die voor andere, meer fundamentele oplossingen pleiten. Zij zien de inzet van meer technologie, zoals genetische manipulatie of geo-engineering, niet als de (belangrijkste) oplossing. Naar hun idee begint een duurzame, ecologisch, sociaal, politiek en economisch verantwoorde ontwikkeling met het anders organiseren van de consumptie, distributie en productie en met het accepteren van grenzen aan de (economische) groei.

Duurzaamheid en duurzame ontwikkeling zijn de afgelopen twintig jaar gevestigde begrippen geworden. Veel producten kunnen duurzaam geproduceerd worden. Dit varieert van duurzaam voedsel (in Nederland onder meer met het eco- en fairtrade-label), tot duurzaam bouwen, en van duurzaam beleggen en duurzaam bankieren tot duurzame energie. Er wordt tegenwoordig zelfs geëxperimenteerd met een duurzaam nationaal inkomen. In het bedrijfleven is meer aandacht gekomen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarvan het maken van een jaarlijks duurzaamheidsverslag een onderdeel kan zijn.

Nederland gebruikt verhoudingsgewijs veel grondstoffen uit lagelonenlanden in Afrika, Zuid-Azië en Latijns-Amerika en heeft daarmee een grote ecologische voetafdruk. Het aandeel van natuurlijke hulpbronnen uit invoer per persoon behoort tot de hoogste in Europa. Na bewerking tot eindproduct wordt die invoer overigens voor een groot deel weer uitgevoerd naar andere Europese landen. Enerzijds draagt Nederland met deze invoer bij aan de economische ontwikkeling in de landen van waaruit wordt ingevoerd, anderzijds draagt de invoer bij aan verlies aan natuur en wordt klimaatverandering er door bevorderd. Ook zijn er negatieve effecten voor de lokale kwaliteit van lucht, water en bodem. De CO₂ uitstoot die het gevolg is van consumptie door Nederlandse huishoudens is naar mondiale maatstaven groot. Ondanks het hoge consumptieniveau is het ruimtegebruik per Nederlander ongeveer gelijk aan het wereldgemiddelde. Dit komt vooral omdat zowel binnen als buiten Nederland gebruik wordt gemaakt van landbouwgronden met een hoge productiviteit. Door de hoge bevolkingsdichtheid is de totale ruimte die nodig is om de consumptie van Nederlanders voort te brengen, toch nog circa drie keer het landoppervlak van Nederland. Om de mondiale problemen van ruimtegebruik, grondstoffen en energie te verkleinen zijn er in theorie drie mogelijkheden:

1. Afname van de bevolkingsomvang.
2. Technologische ontwikkeling van consumptie- en productiemethoden die duurzaam zijn.
3. De consumptie van materiële goederen aanpassen, genoemd Consuminderen.

Anno 2020 ligt in veel landen, ook in Nederland de nadruk op het inzetten van technologie en de vrije markt. De vraag is of dit genoeg om de effecten van bevolkingsgroei, consumptie en vervuiling te te compenseren. Ontwikkelt Nederland zich nu wel of niet in een duurzame richting? Om enig zicht op deze vraag te krijgen heeft het kabinet in het kader van de Kabinetsbrede Aanpak Duurzame Ontwikkeling (KADO) aan het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Planbureaus (Centraal Planbureau, Planbureau voor de Leefomgeving en Sociaal en Cultureel Planbureau) gevraagd om een Monitor Duurzaam Nederland te maken, waarin de hulpbronnen in kaart worden gebracht die voor de huidige en toekomstige generaties van belang zijn in hun streven naar welvaart. In deze 'monitor'^[3] wordt een breed welvaartsbegrip gehanteerd, waarin naast de materiële welvaart ook andere aspecten worden meegenomen, zoals vrije tijd en schone lucht. Volgens het WNF scoort Nederland slecht op het gebied van schone technologie, zoals de toepassing van duurzame productieprocessen en producten als ledlampen en zonnepanelen.^[4] België, Duitsland, Frankrijk Spanje Slowakije, Brazilië, India en China steken Nederland de loef af. Echter, volgens de 'Dow Jones Sustainability Indexes Review 2010' is Nederland, met deels of compleet Nederlandse bedrijven, internationaal gezien, leider in vijf van de negentien 'supersectoren'; Air France-KLM leidt in de sector 'reizen & vrije tijd', Akzo Nobel is koploper bij de chemiebedrijven, Koninklijke Philips Electronics N.V. voert de lijst aan bij de categorie 'persoonlijke en huishoudelijke goederen', TNT N.V. was de beste binnen de categorie 'industriële goederen en diensten', en Unilever N.V. kreeg de hoogste uitslag binnen de categorie 'voedsel- en drankbedrijven'.^[5]

Ontdek meer Duurzame ontwikkeling in Nederland per onderwerp

Inkomen

Inkomen

Inkomen is alles wat iemand als opbrengst van arbeid, bedrijf (onderneming), vastgoed of particulier vermogen geniet, bijvoorbeeld arbeidsloon, winst, huur, pacht, dividend of rente, en daarnaast eventuele uitkeringen.

Bodem

Bodem

De bodem is de bovenste laag van de aardkorst, maar de definitie in de bodemkunde is specifieker, namelijk die laag van de aardkorst die door planten beworteld wordt, of waarin zich bodemvormende processen afspelen.

Decennium

Decennium

Een decennium is een periode van tien jaar. Het woord is afkomstig van het Latijnse decem, dat tien betekent, in combinatie met annus voor jaar. In een meer specifieke betekenis is een decennium een van de perioden van tien jaren waarin de jaartelling de tijd regelmatig indeelt. Het eerste decennium, gevolgd door het tweede decennium en zo verder. Het eerste decennium bestaat dan uit de eerste tien jaren, en begint met het jaar 1 en eindigt als er 10 jaren voorbij zijn, dus met het jaar 10. Het tweede decennium begint met het jaar 11 en eindigt met het jaar 20. Elk volgend decennium begint met een jaartal dat eindigt op 1 en eindigt met een jaartal dat door 10 deelbaar is, dus met een jaartal eindigend op 0.

Europa (werelddeel)

Europa (werelddeel)

Europa is het werelddeel dat zich bevindt ten westen van het werelddeel Azië en ten noorden van het werelddeel Afrika. Het wordt eveneens begrensd door de Middellandse Zee, de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan. Het werelddeel Europa telde midden 2019 ongeveer 746 miljoen inwoners: circa 11% van de totale wereldbevolking. Daarmee is het wat bevolking betreft het op twee na grootste werelddeel. Qua landoppervlakte is het het op een na kleinste werelddeel.

Fijnstof

Fijnstof

Fijnstof is een mengsel van microscopisch kleine vaste deeltjes die kleiner zijn dan 10 micrometer. Deze deeltjes zijn van verschillende grootte, herkomst en chemische samenstelling. Fijnstof kan als aerosol lang in de lucht blijven zweven.

Broeikaseffect

Broeikaseffect

Het broeikaseffect is het proces waarbij warmtestraling van een planetair oppervlak geabsorbeerd wordt door atmosferische broeikasgassen en vervolgens uitgezonden wordt in alle richtingen. Doordat een deel wordt teruggezonden naar het aardoppervlak, neemt de oppervlaktetemperatuur toe. De atmosfeer is selectief transparant: het laat zichtbaar licht van de zon wel bijna volledig door. Zonder het broeikaseffect, dus zuiver het effect van zonlicht en aardwarmte, zou de oppervlaktetemperatuur op Aarde gemiddeld -18 °C zijn; feitelijk is zij echter +15 °C. Het effect is genoemd naar de broeikas waar een glazen of plastic overkapping de uitstraling van warmte tegenhoudt en zo de temperatuur in de broeikas laat oplopen.

Kyoto-protocol

Kyoto-protocol

Het Protocol van Kyoto of Verdrag van Kyoto werd in 1997 opgesteld in de Japanse stad Kyoto en regelt de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. Het was een protocol onder het Klimaatverdrag, en verstreek op 31 december 2020.

Landbouw

Landbouw

Landbouw of agricultuur is het geheel van economische activiteiten waarbij de bodem wordt gebruikt voor de productie van planten en dieren, ten behoeve van de menselijke economie. Het kan hierbij gaan om de productie van voedings- en genotsmiddelen, om de productie van veevoeder, van grondstoffen en van siergewassen.

Consumptie

Consumptie

Consumptie of verbruik is het gebruik van goederen en diensten voor behoeftebevrediging. In de economische statistiek wordt ook wel het moment van aanschaf als consumptie beschouwd. In het dagelijks spraakgebruik wordt er vooral mee verwezen naar eten of drinken. Als de aanschaf niet plaatsvindt vanwege de directe behoeftebevrediging, maar om de status te bevestigen, dan wordt wel gesproken over conspicuous consumption, opvallende consumptie. Bij investeringen is er ook sprake van uitgaven, maar deze dienen niet voor direct verbruik, maar om op de langere termijn een doel te bereiken.

Habitatfragmentatie

Habitatfragmentatie

Habitatfragmentatie is het proces waarbij de oorspronkelijke habitat van een organisme wordt opgedeeld in kleinere gebieden (fragmentatie). Het is een belangrijk begrip in de ecologie en evolutiebiologie. Habitatfragmentatie kan worden veroorzaakt door geologische processen die geleidelijk de fysieke omgeving van het organisme veranderen of door menselijke activiteiten, zoals veranderingen in landgebruik, die op een veel kortere tijdschaal optreden. De geologische verandering wordt gezien als een belangrijke factor in de soortvorming in de evolutie, terwijl de menselijke ingrepen het uitsterven van veel soorten heeft veroorzaakt.

Geo-engineering

Geo-engineering

Geo-engineering is het opzettelijk grootschalig ingrijpen in de natuurlijke systemen van de aarde, met als doel klimaatverandering, en meer specifiek de opwarming van de aarde tegen te gaan. Dit wordt ook wel klimaatengineering genoemd, omdat deze term duidelijker maakt dat de bedoelde technologieën ingrijpen in het klimaatsysteem. Het betreft ingrijpende maatregelen die direct effect hebben op grootschalige systemen.

Duurzaamheid

Duurzaamheid

In ecologie is duurzaamheid de eigenschap van biologische systemen om voor onbepaalde tijd divers en productief te blijven. Langlevende en gezonde wetlands en bossen zijn voorbeelden van duurzame biologische systemen. Het is de betekenis van duurzaamheid die in het Engels sustainability wordt genoemd. Een duurzaam product is bij zijn levensloop van productie tot en met verwerking als afval niet nadelig voor het grotere systeem, dit soort productie kan lang doorgaan, en is dus duurzaam. Dit moet niet verward worden met de andere betekenis van duurzaam, dat in het Engels durability heet en aangeeft dat een product lang mee gaat.