Fernando Pessoa

Pessoa's moeder en stiefvader

Zijn vader, Joaquim de Seabra Pessoa, muziekcriticus van de Diario de Noticias, sterft in 1893 (als Fernando 5 jaar is) aan tuberculose. Zijn moeder, Maria Madalena Pinheiro Nogueira Pessoa, afkomstig van een cultureel ontwikkelde familie op de Azoren, hertrouwt in 1895 met commandant Joao Miguel Rosa, benoemd tot Portugese consul in Durban, Zuid-Afrika.

Zo vertrekt Fernando in 1896 met het gezin overzee naar Zuid-Afrika, krijgt hij halfbroertjes en -zusjes en leert er een vreemde taal, Engels, spreken en schrijven. Hij maakt er kennis met het werk van William Shakespeare, John Milton, William Wordsworth, Edgar Allan Poe, Lord Byron, John Keats, Charles Dickens, Thomas Carlyle, terwijl hij zich bekwaamt in het Latijn en het van zijn moeder geleerde Frans in de vingers krijgt. Al vroeg schrijft hij proza en poëzie in het Engels (met als pseudoniem Alexander Search) en in mindere mate in het Portugees.

Beeld van Fernando Pessoa voor café "A Brasileira" in Lissabon

Op zeventienjarige leeftijd, in 1905, keert Fernando Pessoa alleen terug naar Lissabon. Hij trekt in bij twee tantes en een krankzinnige grootmoeder, en begint in 1906 aan een literatuurstudie, waar hij na een tijdje de brui aan geeft. Hij stort zich wel op de literatuur, en concentreert zich op de Franse symbolisten (onder wie Charles Baudelaire, Paul Verlaine, Arthur Rimbaud, Jules Laforgue) en de grote Portugese literaire boegbeelden uit de zestiende eeuw (Luís de Camões) en uit de negentiende eeuw (Almeida Garrett, Antero de Quental, Antonio Nobre, Cesario Verde, Guerra Junqueiro, Camilo Pessanha, Eugénio de Castro).

Nadat hij vergeefs een drukkerij heeft proberen te starten (in 1907) wordt hij vanaf 1908 freelance vertaler en handelscorrespondent, voor de rest van zijn leven. In zijn Boek der rusteloosheid staan een aantal verwijzingen naar zijn professioneel leven, naar zijn "baas" en de collega's.

Pessoa is nooit getrouwd geweest en heeft, op een platonische relatie met een secretaresse (Ofélia) na, geen (seksuele) relatie gehad tijdens zijn leven.

Zijn werk (of het nu literair of zakelijk is) is zijn leven. Zijn isolement is afwisselend zijn roeping en zijn lot. "Leven is niet noodzakelijk, scheppen daarentegen wel".

Vooral het literaire werk eist hem op, en vereist, naar eigen zeggen, 'eenzaamheid'. Pessoa staat bekend als een "verkillende, lucide, sfynxachtig afwezige man" (Willemsen, 2000).

Hij wilde tijdens zijn leven obscuur blijven, daarna mocht de roem komen. Hij was bang voor onbekende mensen en onbekende plaatsen en kon er niet tegen gefotografeerd te worden.

Over zijn alcoholisme is bekend dat iemand hem bezag en uitriep : "Maar meneer Pessoa, u drinkt als een spons!". Waarop hij repliceerde : "Als een spons? Als een sponzenwinkel, zul je bedoelen. Met het magazijn erbij!". Toch heeft niemand hem ooit dronken gezien, en was hij steeds hoffelijk. Zijn eenzaamheid verklaarde hij als volgt : "Het is het alleen-zijn van degene die te ver is voorgeraakt op zijn reisgenoten."

Hij sterft (niet onvrijwillig) op 30 november 1935, aan alcoholvergiftiging (leverkoliek), en zijn laatste gesproken woorden (in het Portugees) luidden: "Geef me mijn bril!" (wat doet denken aan Goethes bede om licht). Zijn legendarische laatste versregel was: "Geef mij nog wat wijn, want het leven is niets". Zijn laatste geschreven woorden vond men op een vel papier op zijn onafscheidelijke aktetas : "I know not what tomorrow will bring".

Ontdek meer Biografie per onderwerp

1893

1893

Het jaar 1893 is het 93e jaar in de 19e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Azoren

Azoren

De Azoren vormen een archipel in de Atlantische Oceaan die samen een autonome regio van de republiek Portugal vormen. De eilanden behoren tot de Europese Unie.

Consulaat (diplomatie)

Consulaat (diplomatie)

Een consulaat vertegenwoordigt een land in een ander land, ten behoeve van de onderdanen in het land van vestiging.

Durban (Zuid-Afrika)

Durban (Zuid-Afrika)

Durban is een Zuid-Afrikaanse stad in de gemeente eThekwini, provincie KwaZoeloe-Natal. De gemeentenaam is tevens de Zoeloenaam voor Durban. De stad zelf telt bijna 600.000 inwoners, terwijl er ruim drie miljoen mensen in de grootstedelijke gemeente eThekwini wonen, waaronder een grote Indiase gemeenschap.

John Milton

John Milton

John Milton was een Engels dichter en polemist. Hij was ambtenaar onder het bewind van Oliver Cromwell in de tijd van het Engelse Gemenebest. Hij is vooral bekend om zijn epische gedicht Paradise Lost.

Edgar Allan Poe

Edgar Allan Poe

Edgar Allan Poe was een Amerikaans schrijver en dichter. Hij werkte ook als literair criticus en redacteur en was een van de eerste Amerikaanse schrijvers die van de pen probeerde te leven, waardoor hij het zwaar had.

John Keats

John Keats

John Keats was een Engels dichter uit het tijdperk van de romantiek. Hij leidde een kort, maar intens leven en wordt gerekend tot de belangrijkste dichters van zijn generatie. Tijdens zijn leven werd het belang van zijn werk niet altijd erkend en over zijn poëzie werd erg kritisch geoordeeld, ook door tijdgenoten zoals Byron. Na zijn dood groeide zijn reputatie in die mate aan dat hij aan het einde van de 19e eeuw een van de meest geliefde Engelse dichters was. Hij had een grote invloed op heel diverse latere dichters en schrijvers: Jorge Luis Borges, bijvoorbeeld, getuigde dat zijn eerste kennismaking met de poëzie van Keats de belangrijkste literaire ervaring van zijn leven was geweest.

Charles Dickens

Charles Dickens

Charles John Huffam Dickens was een van de belangrijkste Engelse schrijvers tijdens het victoriaans tijdperk en de eerste literaire chroniqueur van de grootstad midden in de industriële revolutie. Tot na de Eerste Wereldoorlog bleef hij Engelands populairste schrijver. Hij verwierf bekendheid met The Pickwick Papers dat vanaf 1836 maandelijks verscheen. Daarna verschenen Oliver Twist in het door hem geredigeerde tijdschrift Bentley's Miscellany in 1837-1838, Nicholas Nickleby in 1838-1839, The Old Curiosity Shop en Barnaby Rudge, beide in 1841. Zijn beroemdste romans zijn David Copperfield, Great Expectations (1860-1861), Oliver Twist, Nicholas Nickleby en A Christmas Carol (1843). A tale of two cities staat met 200 miljoen exemplaren op nummer zeven van 's werelds meest verkochte boeken. Kenmerkend voor zijn verhalen zijn de sociale misstanden, de verhaalopbouw, de cartooneske karakters en de humor.

Thomas Carlyle (schrijver)

Thomas Carlyle (schrijver)

Thomas Carlyle was een Schots schrijver, historicus en wiskundige, wiens literaire werk grote invloed had in het victoriaanse tijdperk.

Latijn

Latijn

Latijn is een Italische taal die oorspronkelijk werd gesproken door de Latijnen, onder wie ook het bekendste Latijnse volk, de Romeinen. Door de erfenis van de Romeinse beschaving ontwikkelde het Latijn zich tot een wereldtaal, gebruikt onder meer in het onderwijs, de wetenschap en de diplomatie. Hoewel het nu een dode taal is, wordt het Latijn nog steeds op veel scholen aangeleerd en gebruikt in de Rooms-katholieke kerk. Vele takken van de wetenschap en het recht maken gebruik van een Latijnse terminologie. Het Latijn heeft ook een grote invloed gehad op de woordenschat van veel andere talen. De Romaanse talen, die nu door een groot deel van de mensheid worden gesproken, zijn rechtstreeks uit het Latijn ontstaan.

Frans

Frans

Het Frans (français) is de meest gesproken Gallo-Romaanse taal. Het behoort tot de grotere groep van de Romaanse talen, die alle uit het Latijn zijn voortgekomen. Het Frans is inheems in West-Europa, maar wordt als officiële taal in tientallen landen wereldwijd gesproken. Ook is er een aantal creoolse talen op basis van het Frans ontstaan.

Engels

Engels

Het Engels (English) is een Indo-Europese taal, die vanwege de nauwe verwantschap met talen als het Fries, (Neder-)Duits en Nederlands tot de West-Germaanse talen wordt gerekend. De taal is ontstaan in Engeland in de tijd van de Angelsaksen. Het is nu de lingua franca in grote delen van de wereld, als resultaat van de militaire, economische, culturele, wetenschappelijke en politieke invloed van het Britse Rijk gedurende de 18e, 19e en begin 20e eeuw en de invloed van de Verenigde Staten vanaf het begin van de 20e eeuw tot op heden. Het Engels wordt tegenwoordig op grote schaal gebruikt als tweede taal of als officiële taal in de Gemenebestlanden, en is de voertaal van vele internationale organisaties. Zo is het een van de zes officiële talen van de Verenigde Naties.

Tussen 1908 en 1935 bestaat Pessoa's leven vooral in zijn literatuur. Overdag leidde hij het bescheiden bestaan van een hulpboekhouder, handelscorrespondent en deels vertaler. Pessoa koesterde de droom als het hoogst bereikbare, en de rest veeleer als middel daartoe.

Na zijn uren, vooral ’s nachts, schreef hij poëzie en proza, niet alleen in eigen naam maar vooral in naam van anderen. Deze anderen waren heteroniemen, die hij zelfs kritieken en recensies liet schrijven over elkaars werk.

Pessoa werkte deze heteroniemen astrologisch en karakterieel gedetailleerd uit, in zoverre dat ze zelfs gevoelens hadden (haat, liefde, ...) tegenover elkaar. Pessoa was immens gefascineerd door astrologie. De heteroniemen hadden elk hun eigen wereld, en de verzameling van deze werelden vormde het ‘ik’ Pessoa, die het gedicht en de denkoefening als een ‘spel’ zag.

Men zou Pessoa daarom onrecht aandoen mocht men zich alleen blindstaren op de heteroniemen en niet de achterliggende bedoeling, het spel van karakters en ideeën (eigen aan elk groot auteur), opmerken. Pessoa was zich bewust van deze waanzin, deze gespletenheid, die zonderling zou gebleven zijn, mocht ze niet geleid hebben tot literatuur en poëzie.

Tijdens zijn leven is, behalve enkele ophefmakende artikels, alleen Mensagem ('Boodschap', 1934), een dichtbundel, verschenen. Hij publiceert onder meer in het tijdschrift Orpheu, dat hij opricht met Mario de Sa-Carneiro. Pessoa is naar eigen zeggen een "dichter die geanimeerd is door de filosofie", een denkende dichter.

Pas lang na zijn dood, vanaf ongeveer 1950, begint Pessoa in trek te komen met de publicatie van zijn werken bij uitgeverij Atica (Lissabon), Uitgeverij Aguilar (Rio de Janeiro) en met de eerste vertalingen. Pessoa is er vooral om bekend te schrijven, behalve onder eigen naam, onder de naam en in de persoon van denkbeeldige dichters, schrijvers of filosofen, onder 'heteroniemen'.

Behalve de drie bekendste heteroniemen (Alberto Caeiro, Ricardo Reis en Álvaro de Campos) zijn er nog meer dan twintig `anderen', onder wie Bernardo Soares (de auteur van het Boek der rusteloosheid — in het Portugees Livro do Desassossego) die in meer of mindere mate samenvallen met Pessoa zelf.

Pessoa's literaire nalatenschap, die gevonden is in zijn legendarische 'kist' (of 'kisten'), bestaat uit meer dan 27.000 manuscripten, in een bijna onleesbaar handschrift gekrabbeld op kladblokjes, losse vellen, caférekeningen, waslijsten, kranten, en toiletpapier... Naast proza en poëzie laat Pessoa de mensheid drama, politieke en sociologische pamfletten en essays na. Pessoa is tegenwoordig voor veel schrijvers en dichters, zowel in eigen land als ver daarbuiten, een 'vaderfiguur' geworden. José Saramago, Portugese Nobelprijswinnaar, wijdde zijn boek 'Het Jaar van de dood van Ricardo Reis' aan hem. Angel Crespo schreef in 1996 zijn biografie over Pessoa.

In ons taalgebied is Pessoa vooral in de jaren tachtig bekend geworden. Een verklaring daarvoor is de tijdgeest, na de jaren zeventig, waarin een deel van de lezende bevolking op zoek was naar een literatuur die weerspiegelde dat `leven' (het najagen van steeds nieuwe ervaringen) niet hoefde.

De auteur en vertaler August Willemsen (1936-2007) staat garant voor een flink deel aan alles wat er aan vertalingen van Pessoa (en van de Portugese en Braziliaanse literatuur in het algemeen) te verkrijgen is. Een essay over Pessoa van Willemsen verscheen onder de titel 'Het ik als vreemde: een essay met schrijversportretten' (De Arbeiderspers, 2000). Op een uitgave van Pessoa's "volledig werk" is het nog wachten.

Ontdek meer Literaire biografie per onderwerp

Vertaler

Vertaler

Een vertaler of vertaalster is iemand die geschreven teksten vertaalt, vooral als dit beroepsmatig gebeurt en meestal uit een vreemde taal naar de moedertaal van de vertaler. De meeste vertalers specialiseren zich in een bepaald tekstdomein.

Droom

Droom

Een droom is een opeenvolging van beelden, gedachten, emoties en gevoelens die zich gewoonlijk onvrijwillig in de geest voordoen gedurende bepaalde fasen van de slaap. Wat dromen precies zijn en waar dromen voor dienen is nog grotendeels onbekend, ondanks dat ze al eeuwen onderwerp zijn geweest van wetenschappelijke, filosofische en religieuze reflectie. De wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen en interpreteren van dromen heet oneirologie.

Poëzie

Poëzie

Poëzie of dichtkunst is een vorm van literatuur die uit versregels is opgebouwd. Poëzie benut de esthetische en ritmische eigenschappen van taal zoals metrum en geluidssymboliek om betekenissen over te brengen ter aanvulling, vervanging of ondermijning van de prozaïsche, ogenschijnlijke letterlijke betekenis.

Proza

Proza

Proza is geschreven of oraal literair taalaanbod waarbij de versleer geen rol speelt en dat ook geen versregels telt, in tegenstelling tot poëzie. Proza wordt ook 'ongebonden stijl' genoemd. Een mengvorm tussen proza en poëzie noemt men poëtisch proza, of prozagedicht.

Heteroniem

Heteroniem

Een heteroniem is een vorm van een pseudoniem waarbij een auteur een fictieve schrijverspersoonlijkheid creëert, soms als afsplitsing van zichzelf. Sommige schrijvers creëerden meerdere heteroniemen en voorzagen die van een eigen stijl en zelfs botsende standpunten. In enkele gevallen gingen de heteroniemen met elkaar in polemiek.

Astrologie

Astrologie

Astrologie of sterrenwichelarij is een verzamelnaam voor ideeën over het veronderstelde verband tussen het lot van mensen en gebeurtenissen op aarde en de stand van de hemellichamen. Bij een astrologische analyse gaat het vooral om de plaatsen aan de hemel van de zon, de maan en de planeten, die in de Oudheid als “sterren” werden aangeduid, meestal tegen de achtergrond van de vaste sterren in de dierenriem. Hoewel astrologie volgens wetenschappelijk onderzoek niet aangetoond kan worden, en wetenschappers de astrologie algemeen afwijzen als pseudowetenschap, is het onduidelijk hoeveel mensen er in geloven. De meeste mensen kennen bijvoorbeeld volgens Kocku von Stuckrad wel hun astrologisch sterrenbeeld of ascendant, of raadplegen hun horoscoop regelmatig, maar degenen die zich diepgaander met astrologie bezighouden vormen slechts een kleine minderheid.

Spel

Spel

Een spel is een activiteit, buiten de gewone dagelijkse bezigheden, waaraan een of meer mensen - of bij uitbreiding andere diersoorten - deelnemen, als vermaak en/of om een of meer vaardigheden of talenten ten volle te benutten of te vergroten.

Dichter

Dichter

Een dichter, dichteres of poëet is iemand die poëzie schrijft.

Alberto Caeiro

Alberto Caeiro

Alberto Caeiro was een van de heteroniemen van de Portugese schrijver Fernando Pessoa.

Ricardo Reis

Ricardo Reis

Ricardo Reis is een fictieve figuur uit de literatuur. Hij was een van de heteroniemen of alter ego's van de Portugese schrijver Fernando Pessoa (1888-1935).

José Saramago

José Saramago

José de Sousa Saramago was een van de belangrijkste Portugese hedendaagse schrijvers. Hij won in 1998 de Nobelprijs voor Literatuur. Rond zijn 50ste, begon Saramago het schrijven van de romans die uiteindelijk een internationale reputatie zouden krijgen.

August Willemsen

August Willemsen

August Willemsen was een Nederlands vertaler van Portugese en Braziliaanse literatuur. Daarnaast heeft hij essays, dagboeken en brieven gepubliceerd. Willemsen staat bekend om zijn krachtige gebruik van het Nederlands en zijn puntgave stijl.

Fernando Pessoa zag zich rond 1923 geplaatst voor een probleem. Het enige wat hij naar eigen zeggen kon was denken. Tegelijk was het niet genoeg dat zijn eindeloze reeks vragen werd beantwoord. De schijnbare noodzaak daartoe zat ook nog eens zijn gevoel in de weg. Hoe kon hij ontsnappen aan dat onophoudelijke denken?

Hij poogde te ontsnappen door te slapen, eindigend in the big sleep (de dood) en in alcohol. Maar dat verloste hem niet van zijn denken, noch van zijn slapeloosheid. Hij bedacht ook heteroniemen, elk op zich een literaire ontsnappingsstrategie.

Met Alberto Caeiro (6 april 1889, 13.45 uur - 1915 aan tbc) probeerde hij het object van het denken (het mysterie van het leven) te elimineren door het te ontkennen (‘Er zijn geen deuren’). Caeiro is laaggeschoold, is een man van het platteland, woont bij zijn tante op leeftijd en is zonder beroep. Hij wil alles zien alsof het voor de eerste keer is. Hij sterft omdat Caeiro’s eenvoud voor Pessoa té eenvoudig en dus té moeilijk is (Willemsen, 2000). Zijn levenshouding was een utopie van het intellect: niet te denken.

Met Ricardo Reis (12 juni 1914 - ) poogde hij hetzelfde door het te negeren (stoïcijns te blijven) (‘Er zijn wel deuren maar ik zit bij de drempel en ik laat ze). Reis is zoals Caeiro een bucolisch dichter, maar wel een die gestudeerd heeft. Met zijn stoïcisme en zijn filosofie van abdicatie ("Doe afstand en wees koning van jezelf") en ataraxie (zoals Perzische schaakspelers die in tijden van chaos op hun spel geconcentreerd blijven) staat Reis dichter bij Pessoa. Reis blijft tot 14 dagen voor Pessoa sterft leven.

Met Álvaro de Campos wilde Pessoa het denken vervangen door zijn tegendeel, het voelen (‘Ik wil alle deuren openen en op alle wijzen’). Álvaro de Campos wil alles voelen op alle wijzen in een even hulpeloze als hopeloze drang tot zelfvernietiging. Zijn sensationisme bestaat uit vier grote oden (waaronder Ode maritma — Ode van de zee ; 1915).

De latere Álvaro uit verbijstering tegenover de absurditeit van het leven, de onmogelijkheid van de werkelijkheid, de angst voor het mysterie en de nog grotere angst dat dit mysterie ooit verwoord of verbeeld zou worden. Hij wordt de dichter van het Niets, dat vooral in het bekende Tabacaria (Sigarenwinkel) naar boven komt : "Ik ben niets / Ik zal nooit iets zijn / Ik kan ook niet iets willen zijn / Afgezien daarvan koester ik alle dromen van de wereld."

Ontdek meer Heteroniemen per onderwerp

Slaap (rust)

Slaap (rust)

Slaap is de periode van inactiviteit en afwezigheid van wakend bewustzijn, waarbij het lichaam tot rust komt. De slaap-waakritmiek wordt bij mensen en dieren geregeld door gebieden in de hersenstam en de hypothalamus. Slaap wordt gekenmerkt door subjectieve kenmerken, het patroon van perioden van slapen en waken binnen 24 uur, en fysiologische kenmerken.

Slapeloosheid

Slapeloosheid

Slapeloosheid is een slaapstoornis. Er worden drie vormen van insomnie onderscheiden: men valt moeilijk in slaap, men wordt tijdens de nacht vaak wakker of men wordt te vroeg wakker. Ook kunnen meerdere vormen tegelijk voorkomen.

Heteroniem

Heteroniem

Een heteroniem is een vorm van een pseudoniem waarbij een auteur een fictieve schrijverspersoonlijkheid creëert, soms als afsplitsing van zichzelf. Sommige schrijvers creëerden meerdere heteroniemen en voorzagen die van een eigen stijl en zelfs botsende standpunten. In enkele gevallen gingen de heteroniemen met elkaar in polemiek.

Alberto Caeiro

Alberto Caeiro

Alberto Caeiro was een van de heteroniemen van de Portugese schrijver Fernando Pessoa.

Ricardo Reis

Ricardo Reis

Ricardo Reis is een fictieve figuur uit de literatuur. Hij was een van de heteroniemen of alter ego's van de Portugese schrijver Fernando Pessoa (1888-1935).

Abdicatie

Abdicatie

Abdicatie of troonsafstand is het neerleggen van een meestal vorstelijke functie bij het leven, in tegenstelling tot beëindiging door overlijden. Vroeger was dit hoogst ongebruikelijk, tegenwoordig komt het vaker voor. In het Verenigd Koninkrijk, Monaco, de Scandinavische landen en Japan is abdicatie/troonsafstand nog steeds ongebruikelijk.

Ataraxie

Ataraxie

Ataraxie (Αταραξία) is een Griekse term, gebruikt door Pyrrho en Epicurus, die het ideaal van zielsrust beschrijft. Het gaat dan om een onverstoorbare staat die zich kenmerkt door vrijheid van zorgen, affectieloosheid en emotionele gelatenheid. Volgens Epicurus is het de eerste stap om hêdonê (genot) - wat volgens zijn leer het hoogste goed is - te bereiken. In de moderne psychologie en filosofie wordt de toestand van ataraxie beschreven met de term gelijkmoedigheid.

De filosofische geschriften van Pessoa getuigen vooral van zijn grote belezenheid van de klassieken, in het bijzonder van de commentaren daarop. Ze variëren van een eenvoudige parafrasering over vermoedens tot oorspronkelijke en creatieve speculatie. Pessoa doorloopt een aantal filosofische systemen, waarin zijn interesse voor het occulte, het pantheïsme en het pantheïstisch transcendente denken domineert.

Gedicht van Álvaro de Campos (heteroniem van Pessoa) op een muur in Leiden

Fernando Pessoa kent een grote populariteit in Nederland. Sinds de eerste vertalingen door August Willemsen eind jaren zeventig werden niet alleen de titels Gedichten en het Boek der Rusteloosheid ware bestsellers, ook werden tal van Nederlandse auteurs aantoonbaar beïnvloed door zijn werk. In maart 2009 organiseerden twee literaire organisaties in Utrecht een manifestatie rond Pessoa in Nederland, waarbij werd stilgestaan bij dertig jaar Pessoa vertalingen. Manuela Nogueira, Pessoa's nicht die in haar jeugd bij de auteur in huis woonde, bracht ter gelegenheid van het festival een bezoek aan Nederland.^[1] Pessoa had geen hoge dunk van Nederland en België. Enkele teksten waaruit dat blijkt zijn opgenomen in een boek over Pessoa door de Nederlandse letterkundige Michaël Stoker.^[2]

• Gedichten, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1979, (vertaald door August Willemsen).
• De anarchistische bankier en ander proza, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1980, (vertaald door August Willemsen)
• Ode van de zee (Álvaro de Campos), De Arbeiderspers, Amsterdam, 1981, (vertaald door August Willemsen)
• Mijn droom is van mij (brieven, dagboeken, beschouwingen), De Arbeiderspers, Amsterdam, 1995 (vertaald door Harrie Lemmens)
• Het boek der rusteloosheid door Bernardo Soares, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1999 (vertaald door Harrie Lemmens) (ISBN 90-295-3369-2)
• Lissabon: Wat de toerist moet zien, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2000 (vertaald door Adri Boon) (ISBN 90-295-3562-8)
• Gedichten (bloemlezing), De Arbeiderspers, Amsterdam, 2000 (8ste druk, 1ste druk in 1978), (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-3320-X)
• De stoïcijn (Baron van Teive), De Arbeiderspers, Amsterdam, 2000, (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-3555-5)
• Het uur van de Duivel, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2000, (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-3576-8)
• Ricardo Reis, Oden, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2000, (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-3646-2)
• Boodschap, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2001, (vertaald door August Willemsen)
• Alberto Caeiro, De hoeder van kudden, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2003 (vertaald door August Willemsen)
• Herostratus; over onsterfelijkheid en vergankelijkheid van literaire werken, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2003 (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-3659-4)
• Brieven 1905-1919, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2004 (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-3685-3)
• Brieven 1921-1935, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2005 (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-6239-0)
• Liefdesbrieven 1920/1929-1932, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2005 (vertaald door August Willemsen & Harrie Lemmens) (ISBN 90-295-3698-5)
• Alvaro de Campos, Gedichten 1913-1922, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2006 (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-6353-2)
• Alvaro de Campos, De metafysische ingenieur en andere gedichten 1923-1935, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2008 (vertaald door August Willemsen) (ISBN 90-295-6653-1)
• Aforismen & kort proza, Salon Saffier/Poëziecircus, Utrecht, 2009 (vertaald door Michaël Stoker) (ISBN 90-814-4501-4)
• Liefde is een sterfelijke vorm van onsterfelijkheid, Bibliofiel Genootschap Literarte, Antwerpen, 2009 (vertaald door August Willemsen & Michaël Stoker)
• Heimwee naar vereeuwiging. De Engelse gedichten, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2010 (vertaald door Maarten Asscher en August Willemsen)
• De bedelaar en andere verhalen, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2013 (vertaald door Harrie Lemmens) (ISBN 90-295-8726-6)
• Aantekeningen ter nagedachtenis van mijn meester Caeiro, Het Literatuurhuis, Utrecht, 2014 (vertaald door Michaël Stoker) (ISBN 9789491869020)
• Een spoor van mezelf, Een keuze uit de orthonieme gedichten, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2019 (vertaald door Harrie Lemmens)
• Kroniek van een leven dat voorbijgaat, Van Oorschot, Amsterdam, 2020 (vertaald door Michaël Stoker) (ISBN 9789028220089)
• De ontraadselaar, Koppernik, Amsterdam, 2020 (vertaald door Harrie Lemmens) (ISBN 9789083048031)
• Drie oden van Álvaro de Campos, Ef & Ef Media, 2021 (vertaald door Peter Goedhart)
• Inscriptions/Inschriften, Engelse epigrammen, Vleugels, 2021 (vertaald door Paul Claes)

Boeken over Fernando Pessoa:

• Het ik als vreemde - August Willemsen, De Arbeiderspers, Amsterdam, 2000.
• De fictie vergezelt mij als mijn schaduw: over Fernando Pessoa - Michaël Stoker, Uitgeverij IJzer, Utrecht, 2009.
• Challenging Modernism: Fernando Pessoa and the Book of Disquiet - Michaël Stoker, dissertatie Universiteit Utrecht, 2013.

Ontdek meer Bibliografie (Nederlandse vertalingen) per onderwerp

De anarchistische bankier

De anarchistische bankier

De anarchistische bankier is een essay van de Portugese dichter Fernando Pessoa. Hij schreef het in 1922; het is feitelijk het enige dat hij zelf heeft laten uitgeven, maar hij herschreef het in 1935, niet lang voor zijn dood.

Harrie Lemmens

Harrie Lemmens

Harrie Lemmens is een Nederlandse vertaler en schrijver.

Het boek der rusteloosheid

Het boek der rusteloosheid

Het boek der rusteloosheid, in het Portugees Livro do desassossego, is een prozageschrift van hulpboekhouder Bernardo Soares, een semi-heteroniem van de Portugese dichter Fernando Pessoa.