Onze uitbreiding krijgen

Scholekster

Van Wikipedia, maar dan visueel aantrekkelijk
Scholekster
IUCN-status: Gevoelig[1] (2019)
Scholekster
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Aves (Vogels)
Orde:Charadriiformes (Steltloperachtigen)
Familie:Haematopodidae (Scholeksters)
Geslacht:Haematopus
Soort
Haematopus ostralegus
(Linnaeus, 1758)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Scholekster op Wikispecies Wikispecies
(en) World Register of Marine Species
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Vogels
Video van een groep scholeksters op het ijs op het wad
Video van de broedcyclus van de scholekster. Van eieren tot jongen.

De scholekster (Haematopus ostralegus) is een zwart-witte steltloper uit de familie der scholeksters (Haematopodidae). Onder vogelaars heet de vogel ook wel bonte piet.

Kenmerken

Deze vogel heeft een zwart-wit verenkleed, een oranje snavel en oranje poten. Rondom de ogen heeft hij een oranje ring. Het verenkleed is bij beide geslachten gelijk. De lichaamslengte bedraagt 40 tot 45 cm[2] en het gewicht 400 tot 800 gram. Het is een trekvogel.

Voedsel

Het voedsel van de scholekster bestaat uit schelpdieren, wormen en krabben. Bij schelpdieren wordt, voordat de schelp kan dichtslaan, eerst de sluitspier doorgeknipt, waarna de prooi wordt opgegeten. Na een mislukte poging wordt geprobeerd op een harde ondergrond de schelp open te hameren.

Voortplanting

De broedtijd loopt van half april tot in juli. De scholekster legt meestal drie, soms vier eieren in een nest, gemaakt in een ondiep kuiltje. De eieren zijn gemiddeld 40 x 57 mm groot. Meestal broedt de scholekster op grasland, maar ook op bouwland worden wel nesten aangetroffen. Ook worden nesten gemaakt op met grind bedekte platte daken van (hoge) gebouwen[3], waar geen gevaar dreigt van grondpredatoren als vos en hermelijn. De eieren komen uit na 25 à 27 dagen broeden. De jongen worden dan nog een poosje gevoerd door de ouders, in tegenstelling tot bij de meeste andere weidevogels.

Territoriumgedrag

De scholekster is bekend vanwege zijn verdediging van het nest. Wanneer een roofdier het nest nadert, doet de scholekster zich voor alsof hij kreupel is om de belagers van het nest weg te lokken. Eenmaal op enige afstand van het nest vliegt hij weg.

Naar het verband tussen territoriumgedrag en broedsucces van de scholekster is onderzoek gedaan door de Rijksuniversiteit Groningen. Het broedsucces bleek sterk te worden beïnvloed door de keuze (in de praktijk door de verovering) van een geschikte broedplaats. Scholeksters zijn bijzonder gehecht aan hun territorium, zo zeer zelfs dat ze de broedplek trouw blijven als deze door veranderde omstandigheden minder gunstig is geworden. De beste broedplekken worden bezet gehouden door reeds succesvolle paren. Daarbij komt dat scholeksters makkelijk 30 jaar oud kunnen worden; in Nederland werd een exemplaar aangetroffen van 46 jaar oud[4].

Jonge scholeksters (ook wel floaters genoemd) hebben twee mogelijkheden: genoegen nemen met een kwalitatief minder goed territorium of wachten met broeden tot er een goed territorium vrijkomt. Een goed territorium (een hokkerterritorium) ligt nabij de voedselbronnen op het wad, een slecht territorium (een wipperterritorium) ligt daar verder vanaf. Aangenomen werd dat beide strategieën gedurende een scholeksterleven evenveel jongen zouden opleveren: een keuze tussen vroeg beginnen en jaarlijks weinig jongen grootbrengen of later beginnen, maar dan wel een hoog jaarlijks broedsucces hebben. Deze veronderstelling bleek onjuist: een hokkerterritorium bleek gemiddeld 0,65 jongen per jaar op te leveren en een wipperterritorium 0,2 jongen per jaar, terwijl de hokkers niet later in hun leven met broeden bleken te beginnen. Omdat zij veel meer moeite moeten doen om het voedsel voor de jongen bij hun ongunstig gelegen nestplaats te krijgen, brengen de wippers in hun leven minder jongen groot.

Ook bleek dat jonge scholeksters de sociale status van hun ouders meekrijgen. Jongen die door hokkers worden grootgebracht veroveren vaak ook weer een hokkerterritorium, terwijl door wippers grootgebrachte jongen daar zelden in slagen. Bij het veroveren van een hokkerterritorium bleek de mate waarin de veroveraar bekend was met de omgeving van belang. Indien territoria kunstmatig werden leeggemaakt - door de "eigenaars" te verwijderen - bleek dat 80% van de op deze wijze vrijgekomen territoria werden bezet door vogels die reeds bekend waren met het gebied. De floaters maakten zich met het terrein bekend door regelmatig de betreffende territoria binnen te dringen.

Jonge scholeksters die nog niet broeden verzamelen zich in het voorjaar in groepen, zogenaamde scholekstersozen. In het binnenland houden ook broedende vogels zich in het begin van het broedseizoen enige tijd op in dergelijke sozen. Wat precies de functie is van de sozen, is niet bekend.[5]

Populatie en verspreiding

Verspreiding van de scholekstergroen: het gehele jaar, geel: zomer, blauw: winter
Verspreiding van de scholekster
groen: het gehele jaar, geel: zomer, blauw: winter

Er zijn vier ondersoorten van de scholekster beschreven:[6]

  • H. o. ostralegus met een verspreiding in Europa en in het westen van Rusland.
  • H. o. longipes in het oosten en zuiden van Rusland.
  • H. o. osculans in het oosten van Azië.
  • H. o. buturlini van West-Kazachstan tot Noordwest-China.

Finsch' scholekster uit Nieuw-Zeeland wordt soms als ondersoort gezien (H. o. finschi), maar genetisch onderzoek wijst op een apart soort.[1][7]

De scholekster komt het hele jaar door voor aan de kusten van de Noordzee en van de Ierse Zee. Broedvogels uit noordelijke gebieden (Scandinavië en IJsland) trekken in de winter naar het zuiden. Veel vogels overwinteren langs de Noordzee en op de Britse eilanden. Andere trekken naar Spanje en Afrika. Rond de Middellandse Zee komen kleinere populaties voor. De scholeksters uit het oosten van Azië migreren in de winter naar het zuiden van China.

Ontdek meer Populatie en verspreiding per onderwerp

Rusland

Rusland

Rusland, officieel ook de Russische Federatie, is een land dat geografisch gedeeltelijk gelegen is in Europa en gedeeltelijk in Azië. Vanuit politiek perspectief is het echter Europees, omdat de belangrijkste delen in het Europese deel liggen en ruim 70% van de bevolking in het Europees gedeelte woont. Moskou is de grootste stad, de hoofdstad en het economisch hart van Rusland, waar de regering, de Staatsdoema, zetelt.

Azië

Azië

Azië is het grootste werelddeel op de planeet Aarde. Aan de westkant grenst het aan Europa en Afrika, in het noorden aan de Noordelijke IJszee, in het oosten en zuidoosten aan de Grote Oceaan en in het zuiden aan de Indische Oceaan. In het jaar 2006 telde het continent circa 3,97 miljard inwoners, ofwel 61% van de totale wereldbevolking. Azië, met een oppervlakte van 43.810.000 km², bedekt 8,6% van de totale oppervlakte van de Aarde en 29,4% van de totale landoppervlakte. Cultureel is Azië erg heterogeen samengesteld.

Kazachstan

Kazachstan

Kazachstan, officieel de Republiek Kazachstan, is een land dat grotendeels in Azië ligt. Een klein deel van het land, het grondgebied ten westen van de rivier de Oeral, wordt tot Europa gerekend. Kazachstan grenst aan Rusland, China, Kirgizië, Oezbekistan, Turkmenistan en de Kaspische Zee. Het is het grootste land in Centraal-Azië en is sinds 1991 een zelfstandige staat, nadat het als een van de vijftien socialistische sovjetrepublieken onderdeel was van de Sovjet-Unie. De hoofdstad is Astana, dat tussen 2019 en 2022 Nur-Sultan heette.

Finsch' scholekster

Finsch' scholekster

De Finsch' scholekster is een vogel uit de familie van scholeksters (Haematopodidae). Deze vogel is genoemd naar de Duitse ornitholoog Friedrich Hermann Otto Finsch.

Nieuw-Zeeland

Nieuw-Zeeland

Nieuw-Zeeland is een land in het zuidwesten van de Grote Oceaan. Het bestaat uit twee grote eilanden en een aantal kleinere eilanden. Nieuw-Zeeland is een constitutionele monarchie, lid van het Gemenebest van Naties. Daarmee is Charles III het staatshoofd. Hij wordt vertegenwoordigd door een gouverneur-generaal. Nieuw-Zeeland vormt de zuidwestelijke hoek van Polynesië en maakt zo ook deel uit van Oceanië.

Noordzee

Noordzee

De Noordzee is een randzee van de Atlantische Oceaan in het noordwesten van Europa. De gemiddelde diepte is 94 meter, maar ten zuiden van de Doggersbank is de diepte veelal minder dan 50 meter.

Ierse Zee

Ierse Zee

De Ierse Zee is een zee tussen Ierland en Groot-Brittannië. De zee is verbonden met de Atlantische Oceaan door het Sint-Georgekanaal tussen Ierland en Wales in het zuiden en door het Noorderkanaal tussen Noord-Ierland en Schotland in het noorden. Het eiland Man ligt midden in de Ierse Zee.

Scandinavië

Scandinavië

Scandinavië is de naam waarmee een gebied in het noorden van Europa wordt aangeduid. De term Scandinavië wordt op drie verschillende manieren gedefinieerd:Puur geografisch gezien is Scandinavië het gebied dat overeenkomt met het Scandinavisch Schiereiland, dat voor het grootste deel bestaat uit het Scandinavisch Hoogland. Dit betreft de landen Noorwegen en Zweden. Politiek gezien bestaat Scandinavië uit Denemarken, Noorwegen en Zweden. Dit is de definitie die in Scandinavië zelf wordt gehanteerd en men kan aan de hand van deze definitie stellen dat Scandinavië een deel van "Norden" is. De Noordse landen oftewel Noordse Raad: Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen en Zweden. In het Deens, Noors en Zweeds wordt dit aangeduid als "Norden" en in het Fins als "Pohjoismaat". Wordt vaak foutief gezien als "Scandinavië". Cultuurhistorisch maakt ook het grondgebied van het historische Hertogdom Sleeswijk hier deel van uit en kan de rivier de Eider als grens worden gezien. Zuid-Sleeswijk ligt tegenwoordig in Duitsland en Noord-Sleeswijk in Denemarken. Beide gebieden kennen grote minderheden van het andere land binnen de eigen grenzen op het grondgebied van dit historische hertogdom.

IJsland

IJsland

IJsland is een eilandstaat ten noordwesten van het Europese vasteland. IJsland wordt omringd door de Atlantische Oceaan in het zuiden, de Straat van Denemarken in het westen en de Groenlandzee, een deel van de Noordelijke IJszee, in het noorden. Het noordoosten van het land ligt net binnen de poolcirkel. IJsland had een bevolkingsaantal van 368.792 per 1 januari 2021, en meet een oppervlakte van 103.000 km². Daarmee is IJsland het dunstbevolkte land van Europa.

Afrika

Afrika

Afrika is qua oppervlakte na Azië het grootste continent op Aarde. Wanneer men echter Noord- en Zuid-Amerika als één continent ziet, staat Afrika op de derde plaats. Het beslaat zo'n 30.244.050 vierkante kilometer, wat 20,3% van de totale landoppervlakte van de aarde is. Er wonen meer dan 1 miljard mensen, wat ongeveer een zevende van de wereldbevolking is.

Middellandse Zee

Middellandse Zee

De Middellandse Zee is gelegen tussen Zuid-Europa, Zuidwest-Azië en Noord-Afrika. De zee is 3.850 km lang en heeft een gemiddelde breedte van 600 km. De gemiddelde diepte is ongeveer 1.430 m en de totale oppervlakte is ongeveer 2,5 miljoen km². De omtrek is 46.000 kilometer. De maximale diepte is 5.267 meter in de Ionische Zee dicht bij de Griekse kust ten zuidwesten van Pylos en wordt ook wel de Calypsodiepte genoemd die deel uitmaakt van de Helleense trog.

China

China

China is een groot land met een zeer lange geschiedenis, een oude beschaving en cultuur in Oost-Azië. Het hart van China beslaat het vruchtbare gebied tussen de Stille Oceaan ten oosten, de tropische gebieden van Zuidoost-Azië ten zuiden, en de grote gebergtegordels, steppen, taiga en woestijnen van Centraal-Azië en Siberië ten westen en noorden. Chinezen wonen verspreid over alle delen van de wereld. Ongeveer 1,4 miljard Chinezen leven in de Volksrepubliek China, dat daarmee qua inwoners het grootste land ter wereld is. Andere belangrijke populaties bevinden zich in Taiwan, Singapore en andere gebieden in Zuidoost-Azië, evenals minderheden in andere Aziatische en westerse landen, sommigen in zogenaamde Chinatowns, stadswijken waar veel Chinese migranten samenwonen.

Status

In Nederland en Vlaanderen

Tot 1985 nam het aantal scholeksters in de Waddenzee toe. Sindsdien is de populatie echter met circa 35% afgenomen. Als oorzaken worden genoemd de vermindering van het voedselaanbod (onder meer door de druk van de kokkelvisserij) en door de vermindering van het areaal aan droogvallende mosselbanken. Om aandacht te krijgen voor de snelle terugloop werd door enkele Nederlandse vogelbeschermingsorganisaties het jaar 2008 uitgeroepen tot het Jaar van de Scholekster.[8] In Nederland bevinden de grootste aantallen zich in het noorden en westen van het land. De Veluwe, Zuid-Limburg en Flevoland huisvesten nauwelijks scholeksters.

In België is de scholekster talrijk in het Zwin, waar naast vrij in de natuur levende scholeksters ook in gevangenschap levende exemplaren te zien zijn.

Internationaal

De grootte van de wereldpopulatie werd in 2012 door Wetlands International geschat op 1 tot 1,16 miljoen individuen en de Europese populatie werd in 2015 door BirdLife International geschat op 568.000 tot 708.000 volwassen vogels. De aantallen nemen af door een groot aantal factoren, waaronder intensieve visserij op schelpdieren en habitatverlies door aantasting en verstoring van de kustgebieden die voor de vogels belangrijk zijn als broedgebied, als tussenstation tijdens de trek of als overwinteringsgebied. Om deze redenen staat de soort sinds 2015 op de Rode Lijst van de IUCN aangemerkt als gevoelig.[1]

Ontdek meer Status per onderwerp

Waddenzee

Waddenzee

De Waddenzee is de binnenzee tussen de Waddeneilanden en de Noordzee aan de ene kant, en het vasteland van Nederland, Duitsland en Denemarken aan de andere kant.

Populatie (biologie)

Populatie (biologie)

Een populatie is een groep organismen van dezelfde soort die niet in tijd of plaats van elkaar gescheiden zijn en dus (theoretisch) met elkaar kunnen voortplanten, alle zich potentieel onderling voortplantende individuen van die soort in een habitat.

Kokkelvisserij

Kokkelvisserij

Kokkelvisserij is het vissen naar kokkels, een schelpdier dat onder andere in de Waddenzee leeft. De vissers worden ook wel kokkelaars genoemd.

Verspreidingsgebied

Verspreidingsgebied

Een verspreidingsgebied of areaal is een gebied waar een bepaald verschijnsel voorkomt. Dit kan tuinbouw zijn (tuinbouwareaal) of winkels (winkelareaal). In de biogeografie is de term areaal ofwel verspreidingsgebied meer specifiek en duidt dit op het gebied waarin een bepaald taxon of een syntaxon voorkomt.

Veluwe

Veluwe

De Veluwe is een overwegend beboste landstreek in de Nederlandse provincie Gelderland, en een COROP-gebied en een voormalig kwartier en landdrostambt van het hertogdom Gelre.

Zuid-Limburg (Nederland)

Zuid-Limburg (Nederland)

Zuid-Limburg is een streek in het zuiden van de Nederlandse provincie Limburg. Zij heeft een oppervlakte van 660 km² en telt circa 600.000 inwoners.

Flevoland

Flevoland

Flevoland is een provincie in het midden van Nederland. Het is de jongste en qua landoppervlakte de kleinste van de twaalf provincies.

Zwin (zeearm)

Zwin (zeearm)

Het Zwin was van oorsprong de zeearm die Brugge met de Noordzee verbond. Volgens sommige auteurs zou Sincfala een oudere naam voor het Zwin zijn, hoewel Sincfala waarschijnlijk de zeearm is die later de Scheldemonding zou worden. Het Zwin is vergroot door de stormvloed van 1134.

Wetlands International

Wetlands International

Wetlands International is een wereldwijde non-profitorganisatie, die zich toelegt op de bewaring en het duurzame beheer van draslanden.

BirdLife International

BirdLife International

BirdLife International is een internationale koepelorganisatie in de vogelbescherming. De organisatie stelt zich ten doel vogels en hun leefgebieden te beschermen en daarmee de biodiversiteit op aarde te stimuleren in dienst van het welzijn van mensen.

Habitatverlies

Habitatverlies

Habitatverlies is de achteruitgang van leefgebieden (habitats) door verdrijving, vernietiging, aantasting en andere manieren om het landschap te veranderen. De snelle achteruitgang in biologische diversiteit wordt vooral door verlies aan leefgebieden veroorzaakt. Habitatverlies heeft een directe werking op populaties van dieren en planten en vindt op grotere schaal plaats dan de veranderingen die het gevolg zijn van klimaatsverandering, versnippering van het landschap en de introductie van exotische planten en dieren.

Rode Lijst van de IUCN

Rode Lijst van de IUCN

De Rode Lijst van de IUCN, opgesteld in 1963, is 's werelds grootste lijst van statusbeoordelingen met betrekking tot de instandhouding van planten-, diersoorten en schimmels. De lijst wordt onderhouden door de IUCN en jaarlijks opnieuw geëvalueerd.

Naam

De scholekster staat ook wel bekend als 'bonte piet' en wordt in Friesland 'strânljip' (strandkievit) genoemd.[9]

(Oude) volksnamen van de scholekster zijn 'kliet', 'oestervisscher' (Groningen), 'lieuw' (Friesland en Texel) en 'zeekiewiet' (Amsterdam).[10]

Afbeeldingen

Zie de categorie Haematopus ostralegus van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Ontdek meer Afbeeldingen per onderwerp

Digital object identifier

Digital object identifier

Elektronische boeken of artikelen van wetenschappelijke uitgevers bevatten gewoonlijk een digital object identifier. Een DOI is een uniek blijvend identificatiemiddel (permalink) voor een bestand op het world wide web. Zelfs als het internetadres verandert, zal het bestand teruggevonden kunnen worden dankzij een systeem waar dit nummer centraal in een database opgeslagen wordt, en waarbij de gebruiker doorverwezen wordt naar de huidige locatie van het bestand.

Tiberius Cornelis Winkler

Tiberius Cornelis Winkler

Tiberius Cornelis Winkler was een Nederlands anatoom, zoöloog en natuuronderzoeker, en de tweede conservator van de geologie-, paleontologie- en mineralogie- afdelingen van Teylers Museum in Haarlem. Naast het vertalen van de eerste editie van Charles Darwins The Origin of Species (1860), schreef hij een groot aantal werken over popularisering van de wetenschap, vooral dan voor de biologie.

Online Computer Library Center

Online Computer Library Center

Online Computer Library Center (OCLC) is een non-profitorganisatie die als doel heeft het verspreiden van informatie. Het werd opgericht op 5 juli 1967 als het Ohio College Library Center. De oprichter is Fred Kilgour en het hoofdkantoor staat in Dublin, Ohio. In 2007 nam het PICA, een belangrijke organisatie voor de bibliotheekautomatisering in Nederland, over. Sinds juli 2013 is Skip Prichard directeur en voorzitter van OCLC.

Wikimedia Commons

Wikimedia Commons

Wikimedia Commons is een meertalige interactieve website van de Wikimedia Foundation, gekoppeld aan een database die is ingericht als centrale opslag van afbeeldingen, geluids-, video- en andere bestanden. De bestanden kunnen worden gebruikt in alle Wikimediaprojecten, waaronder Wikipedia, Wiktionary, en Wikinews in alle taal-edities. Iedereen kan ook zonder kosten bestanden voor eigen gebruik uit de database downloaden. Het project is sinds 7 september 2004 actief en huisvest inmiddels meer dan 68 miljoen bestanden. Commons is een Engelse term voor zaken die gemeenschappelijk of publiek goed zijn en betekent onder meer meent in het Nederlands.

The content of this page is based on the Wikipedia article written by contributors..
The text is available under the Creative Commons Attribution-ShareAlike Licence & the media files are available under their respective licenses; additional terms may apply.
By using this site, you agree to the Terms of Use & Privacy Policy.
Wikipedia® is a registered trademark of the Wikimedia Foundation, Inc., a non-profit organization & is not affiliated to WikiZ.com.